Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Síða 145

143
Athugun á kenningum Basil Bernsteins
I kenningum Bernsteins er ennfremur að finna hugmyndir um sam-
band greindar og málfars sem draga má saman í eftirfarandi tilgátur:
(5) TILGÁTUR UM SAMBAND GREINDAR, MÁLFARS OG STÉTTAR-
STÖÐU:
6 Jákvæð fylgni er milli málgreindar og ítarlegs málfars.
7 Jákvæð fylgni er milli stéttarstöðu og orðagreindar.
8 Fylgnin milli málgreindar og ítarlegs málfars er hærri en fylgnin
milli verkgreindar og ítarlegs málfars.
9 Fylgnin milli málgreindar og stéttarstöðu er hærri en fylgnin
milli verkgreindar og stéttarstöðu.
Til þess að kann raungildi þessara tilgátna var tekið úrtak 400 ung-
linga af Reykjavíkursvæðinu og lögð fyrir þá viðeigandi próf eða mæli-
tæki. Aður en lengra er haldið, er rétt að gera nánari grein fyrir fram-
kvæmd könnunarinnar og gerð mælitækjanna.
2. Rannsóknarsnið og framkvæmd könnunar
2.1 Úrtak
I úrtaki voru valdir með tilviljunaraðferð 400 unglingar í Reykjavík
úr elsta árgangi skyldunámsstigs, þ. e. börn fædd 1962. Þetta úrtak
var valið 1978 úr heildarfjölda 1600 reykvískra barna í þessum árgangi.
Nokkur afföll komu fljótlega í ljós þegar úrtakið hafði verið valið.
Nokkrar gloppur reyndust vera í þeim skrám sem valið var eftir, því
nokkrir einstaklingar sem skráðir voru hérlendis voru í raun fluttir
af landi brott. Ennfremur reyndist ekki unnt að ná í nokkra einstakl-
inga vegna fráfalls, sjúkdóma eða annarra orsaka. Af þeim 400 ein-
staklingum sem Ientu í úrtakinu fengust þannig upplýsingar um 338
í rannsókninni, en það er um 85% svarhlutfall.
2.2 Mælitœki
2.2.0
Svo sem ljóst er af þeim staðhæfingum sem settar voru fram hér
að framan, er nauðsynlegt að mæla fjölda þátta sem tengjast notkun
ítarlegs málfars. Ég hef afmarkað 10 breytur sem nauðsynlegt er að
taka til greina þegar kenningar Bernsteins eru vegnar og metnar. Hér
á eftir mun ég fjalla stuttlega um það hvernig þessar breytur voru
mældar.