Íslenzk tunga - 01.01.1959, Side 25

Íslenzk tunga - 01.01.1959, Side 25
UM FRAMBURÐINN RD, GD, FD 23 (torð-), og með því að y-ið í seinni lið hafði lengzt, hafa menn hyllzt til að skipta orðinu í atkvæði á nýjan hátt, tor-dýfill, og þá tengt síðari liðinn við so. að dýfa. Fyrri lið hafa menn svo stundum sett í samband við forskeytið tor- eða þá torj, n., svo sem pappírshandrit Heiðrekssögu vottar. Minnir þetta á hljóðþróun orðsins úlf-úð, sem varð úlb-úð, er If breyttist í Ib, og síðan úl-búð (oft ritað úlfbúð) og tengt við búð, f., og so. að búa, einkum eftir að samkvætt Ib tók að hverfa úr málinu. 4.22. Sunnanlands er líka til framburðarmyndin tortýfill, og mætti ætla, að þar væri aðeins um tilviljunarkennda afbökun að ræða. Ýmislegt bendir þó til, að svo sé ekki. Minnzt hefur verið hér að framan á breytinguna Ij, rf y>lb, rb í orðum eins og Jcylfa : kylba, orf : orb o. s. frv. Þessi hljóðbreyting hófst, sem fyrr greinir,10 á 14. öld eða fyrr, en mun hafa verið svo til aldauða í málinu víðast hvar, er komið var fram undir 1800.20 Líklega hefur þessí fram- burður haldizt einna lengst sumstaðar vestanlands, og þá einkum á Vestfjörðum, og má m. a. ráða það af ummælum Eggerts Olafsson- ar.21 I orðabók Björns Halldórssonar koma fyrir orðin gilbrur, fpl., ,bugður‘, og gilbróttr, en einnig gilprur og gilpróttr í sömu merk- ingu.22 Þessi orð höfðu reyndar upphaflega / í stofni, sbr. gilfróttr í Orðabók Jóns frá Grunnavík og að ganga gylfrum í fornu máli. En hvernig stendur þá á hljóðbreytingunni gilbrur > gilprur? Mér sýnist auðsætt, að hún stafi frá þeim tíma, þegar lb-rb-fram- 10 Sjá bls. 18. 20 Dreifðar leifar fi-rfc-framburðarins geymast þó á einstaka stað langt fram á 19. öld. Guðbrandur Vigfússon getur þess t. d. í formála sínum að Eyrbyggju (Eyrbyggja saga, herausgeg. von Guðbrandur Vigfússon (Leipzig 1864), XLV), að bann hafi heyrt þennan framburð í æsku sinni vestur í Dölum. Og Björn M. Ólsen nefnir í vasabókum sínum eitt dæmi þessa framburðar norðan úr Svarf- aðardal, sjálbrí fyrir sjáljri. 21 í „Réttritabók" hans, handrit í Lbs. 2003, 4to. — Sjá Árni Böðvarsson, „Þáttur um málfræðistörf Eggerts Ólafssonar," Shímir, CXXV (Reykjavík 1951), 171. 22 Lexicon islandico-latino-danicum Biörnonis Haldorsonii (Havniæ 1814), I, 282—283.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180

x

Íslenzk tunga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenzk tunga
https://timarit.is/publication/852

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.