Ritmennt - 01.01.2000, Blaðsíða 109

RITMENNT
EGGERT ÓLAFSSON
landi (1757), Einvaldsvísum (1760) og Frið-
reksdrápu (1766).3 Gengur hann jafnvel svo
langt að líkja lconungi við sólina sem lýsi
upp landið og í Friðriksvarða segir hann:
Vort hnoss! vilji guð þín njótum
vel mörg ár hértil!
lát oss liggja á þínum fótum!
vér lifnum við þann yl, .. .4
Þótt lofið sé kannski ekki alltaf smekklegt
að okkar mati þá var tilefni þess þó vonin
um að konungur héldi áfrarn umbótum á Is-
landi. Hugmyndir Eggerts um styrka kon-
ungsstjórn og að hlutverk konungs væri að
vera eins lconar landsfaðir sem leiðbeindi
þjóð sinni á rétta braut virðast í samræmi
við það viðhorf margra upplýsingarmanna
að hið svokallaða „upplýsta einveldi'' væri
affarasælast. Afstaða hans til einveldisins
tengist þannig framfaratrú hans.5
Skáldskapur: aðferð og inntak
Kvæði Eggerts voru fyrst gefin út í heild ár-
ið 1832 í Kaupmannahöfn. Efni bókarinnar
er fjölbreytt og flolckar skáldið kvæðin nið-
ur eftir efni í „alvarlig kvæði", „kímilig
kvæði", „kvæði í gamni og alvöru" og
„gaman-kvæði".6 Formáli Eggerts að
kvæðabókinni, sem hann nefndi „Formála
skáldsins um þessi kvæði og þarhjá um veg-
leik og vanda skáldskaparins", speglar þær
nýju hugmyndir um skáldskap sem voru að
ryðja sér til rúms á íslandi. Þar er lögð
áhersla á einfaldleika í framsetningu og að
boðskapurinn eigi að vera meginatriði hvers
kvæðis. Eins og títt var um upplýsingar-
menn tók Eggert klassíska fagurfræði sér til
fyrirmyndar. Samrýmdist hún hugmyndum
þeirra um skynsamlega og skipulega með-
Landsbókasafn.
Titilsíða Kvæða, Kaupmannahöfn 1832.
ferð efnisins. í formálanum lcemur skýrt
fram að Eggert áleit að skáldskapurinn ætti
að vera nytsamur og leiða menn á betri
3 Eggert Ólafsson, Kvæði, bls. 68-74, 103-07.
4 Eggert Ólafsson, Kvæði, erindi 38, bls. 71.
5 Um stjórnmálaskoðanir Eggerts og afstöðu til ein-
veldisins má lesa t.d. í M.A.-ritgerð Steinunnar
Haraldsdóttur, „í lystigarði ljúfra kála“, bls. 17,
30-31.
6 Sjá nánar um flokkun kvæðanna og kenningar Egg-
erts um skáldskap hjá Árna Sigurjónssyni, Bók-
menntakenningar síðari alda, bls. 254, og Sveini
Yngva Egilssyni: Gaman og alvara í kvæðum Egg-
erts Ólafssonar, Vefnir, án bls.
105