Ritmennt - 01.01.2000, Blaðsíða 76

STEINGRÍMUR JÓNSSON
RITMENNT
Þjóóminjasafn íslands.
Björn Jónsson ritstjóri, alþingismaður og ráðherra
(1846-1912).
Lækjargötu og Skólabrúar, Kalkhúsið svo-
nefnda.
Þrjár nýjar prentsmiðjur í landinu 1875-
77 urðu til þess að eftirspurnin jókst eftir
prenturum og þó einkum prentnemum sem
voru ódýrt og gott vinnuafl. Fátt er vitað um
ráðningu prentnema. Ætla má að oftast hafi
persónuleg kynni búið að haki og því fáar
skriflegar heimildir til um slíkt. Auglýsing
frá Einari Þórðarsyni, forstöðumanni Lands-
prentsmiðjunnar, í íslendingi í mars 1865
gefur ágæta hugmynd um þær kröfur sem til
prentnema voru geröar og þau kjör sem
þeim voru boðin:9
Til prentsmiðjunnar í Reykjavík verður tekinn
efnilegur piltur sem sje sæmilega lesandi, frá 16
til 20 ára gamall, ef fengist getur, til að læra
prentaraíþróttina, og er námstíminn ákveðinn
frá 4 til 5 ára, sem fer nokkuð eptir því, hvað pilt-
urinn í sjálfu sjer er fljótur og laginn að nema
prentun og setningu. Um námstímann fær pilt-
urinn fæði, föt, þjónustu og húsnæði ókeypis.
Þeir sem vilja gefa sig fram, samkvæmt þessari
auglýsingu, eru beðnir að halda sig til forstöðu-
manns prentsmiðjunnar, sem þá nákvæmar sem-
ur um þetta.
Við upphaf reglulegrar prentsmiðjualdar,
eins og Klemens Jónsson kemst að orði,10 á
árunum fyrir og eftir 1880 voru tveir syst-
kinasynir við prentnám í ísafoldarprent-
smiðju, Jón Steingrímsson og Magnús Ingv-
arsson. Gegnum ýmis bréf þeirra skal hér
brugðið ljósi á sitthvað í daglegu prent-
smiðjulífi á þessum árum og dregin upp
mynd sem um margt er öðruvísi en sú
glansmynd sem Jón Helgason biskup birtir í
bólt sinni Þeir sem settu svip á bæinn:] 1
... voru það einatt bókhneigðir ungir menn, sem
snéru sér að prentnámi, er þeir sáu sér ekki fært
vegna efnaskorts að leggja út á lærdómsbrautina.
Svo var t.a.m. um tvo unga menn, er síðar urðu
góðvinir þess, er þetta ritar, Jóhannes L. Lynge
Jóhannesson og Jón Steingrímsson. En hjá þeim
báðum var lærdómsþráin svo óviðráðanleg, að
þeir, að lolcnu prentnámi sínu, hurfu inn á lær-
dómsbrautina, til þess síðar, að loknu skóla-
námi, að gerast velmetnir prestar í sveit.
Mjög mismikið er vitað um ævi þeirra
frændanna, Jóns og Magnúsar. Jón ritaði tví-
vegis ágrip af æviminningum sínum, hið
fyrra er dagsett á Fróðastöðum í Hvítársíðu
þann 26. dag septembermánaðar 1884, en
hið síðara skrifaði hann er hann vígðist sem
9 íslendingur 4:10 (30. mars 1865), bls. 80.
10 Klemens Jónsson (1930), bls. 137.
11 Jón Helgason (biskupj (1941), bls. 66.
72