Akranes - 01.04.1958, Page 50

Fólkið var mjög sparsamt og það var
vinnusamt. Það forðaðist yfirleitt eins og
lieitan eld að skulda, svo að ekki væri við-
ráðanlegt. Hér virtist vera mjög rik löng-
un búandi fólks að eignast þak yfir höf-
uðið, en menn byggðu ekki stórt. Þeir
vildu heldur stækka og borðhækka síðar.
Á því timabili, sem þessi kafli kemur til
að ná yfir, 1901—1925, munu hafa verið
byggð 82 hús. Enginn torfbair, aðallega
timburhús og nokkur steinhús. Flest eru
húsin lítil, fá stór, en nokkur sæmilega
myndarleg eftir ]ivi sem þá gerðist.
Þennan kafla í byggingar- og þróunar-
sögu Akraness nefni ég: „Vorhugur og
vélaöld gengur í garÖ“. Þetta má vel til
sanns vegar færa, því að i mörgu lýsir
sér vorhugur á þessu tímabili, sérstaklega
lijá hinum yngri mönnum. Á þvi verður
ekki bylting, heldur hæg þróun, og á
vélbátaöldin sinn mikla þátt í þeim fram-
förum, sem hún leiddi af sér. Þegar litið
er til félagsmálanna, heldur Góðtemplara-
reglan velli. Æfingafélagið hefur lagzt
niður, en þess í stað er komið Bárufélag
og fiskifélagsdeild og hin volduga hreyfing
unga fólksins, Ungmennafélagshreyfiugin,
sem fer sigrandi um landið, voldug og
sterk. öll þessi félög höfðu miklu hlut-
verki að gegna og áttu veigamikinn þátt í
ýmsum umbótum og menningarlegum
framförum.
Að þessum stutta formála loknum skal
svo haldið áfram við byggingarsöguna.
Laufás.
Þetta lilla, snotra hús er byggt 1901.
Það gerði Jón Guðmundsson skósmiðu.,
sem áður hafði búið á Smiðjuvöllum, og
er þar siðast árið 1900. Jón nefnir hið
nýja hús fyrst Brunnastaði, en strax næsta
ár, 1902 fær það í kirkjubókinni nafnið
Laufás. Á Jón er dálitið minnzt i 5. thl.
I. árg. og í 3.—4. tbl. 1949.
118
í virðingargerð 30. sept. 1901 er sagt að
húsið sé 9X7 álnir að utanmáli, og oð
undir ])ví sé kjallari, „með steingólfi, all-
ur sementeraður“. Að inngangsskúr sé við
vesturgafl, og svo er enn. Eldhús, kamers
og stofa niðri. Þar er og sagt, að loftinu
sé skipt í tvennt, og að þar sé búið. 1
suðurendanum var sofið, en í vesturend-
anum var skósmiðaverkstæðið. „öll grind-
in og borðklæðningur er af fornum vel
þurrum við og svo allt húsið klætt utan
með tjörupappa, en einungis þakið með
bárujárni. Allt er húsið innan málað, að-
allega ljósbláum lit. Húsið er snoturt,
haganlega fyrirkomið og góður frágang-
ur á allri smiðinni. Lóðin er 400 ferfaðm-
ar, keypt á seinastliðnu vori fyrir 200
kr. Er öll girt með óvönduðum trégirðing-
um. I sumar gaf hún af sér (þ. e. lóðin)
8 lunnur af kartöflum og 3 hesta af töðu“.
Idúsið meta þeir svo á kr. 1225,00, en
lóðina á 200 kr.
Fljótlega setti Jón járn á allt húsið.
Við norðurlilið þess byggði hann og stór-
aii skúr, sem notaður var til geymslu,
fyrir hey og fyrir skepnur.
Það finnst mér næsta einkennilegt i
virðingargerðinni, þar sem sagl er, að
lóðin sé girt með „óvönduðum trégirðing-
um“. Hefur það varla verið lengi hjá
slíkum snyrtimanni sem Jón var, og ég
man ekki eftir því. Náttúrlega var girð-
ingin aldrei úr fínum, hefluðum viði og
ekki máluð, en hún var alltaf snotur, og
svo vel við haldið, að ef strengur eða spýta
bilaði, var á sömu stund búið að lagfæra
það.
Eins og hér mátti sjá, er sagt að húsið
sé byggt úr rornum þurrum viði. Það var
sem sé byggt upp úr öðrum enda verzl-
unarhúss Þórðar Guðmundssonar á Há-
teig (þess er fórst í Hoffmannsveðrinu i
janúar 1884). Þegar síra t>orvaldur Böðv-
arsson flutti frá Bakka að Halldórshúsi
AKRANES