Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1943, Page 24

GANGUR TUNGLS OG SÓLAR Á ÍSLANDI.
I þriöja dálki hvers mánaöar, sem hefir yfirskriftina *T. í h.« (tungl í
hásuöri), og í töblunni á blaösíöu (17) er sýnt, hvaö klukkan er eftir íslenzk-
um miðtíma, þegar tunglið og sólin eru í hásuðri í Reykjavík. En vilji
menn vita, hvaö klukkan sé eftir íslenzkum miötíma, þegar tungliö eða sólin
eru í hásuöri á öörum stöðum á íslandi, þá verða menn aö gera svo nefnda
»lengdarleiöréttingu« á Reykjavíkurtölunni. Verður hún — 4 mínútur fyrir
hvert lengdarstig, sem staðurinn liggur austar en Reykjavík, og 4 mín
fyrir hvert lengdarstig, sem staðurinn liggur vestar en Reykjavík. T. d. er
Raufarhöfn um sex lengdarstigum austar en Reykjavík; lengdarleiöréttingin
þar er þá — 24 mín., og 5. júlí er sól í hásuöri frá Raufarhöfn þess vegna
kl. 12 08. (12 32 — 0 24 = 12 08). Flatey á Ðreiðafirði liggur einu lengdarstigi
vestar en Reykjavík og lengdarleiðréttingin er þar 4 mín. Þann 6. febrúar er
því tungl í hásuðri frá Flatey 14 16 (14 12 -f 0 04 = 14 16).
Sólargangurinn í Reykjavík er tilgreindur í almanakinu hvern miövikudag.
Sólargangurinn er talinn frá sólaruppkomu (su.), þá er miðja sólar sést koma
upp fyrir láréttan sjóndeildarhring, og til sólarlags (sl.) þá er sólmiðjan sést
fara niður fyrir sjóndeildarhringinn. Til þess aö finna sólarganginn annar-
staöar á landinu, þarf aö gera lengdarleiöréttingu á Reykjavíkurtölunni á sama
hátt sem viö sól eöa tungl í hásuðri, en auk þess breiddarleiðréttingu.
Breiddarleiöréttingin fer eigi að eins eftir breiddarstigi staöarins, heldur
er hún einnig komin undir sólarganginum í Reykjavík. í eftirfarandi töblu er
sýnd breiddarleiörétting fyrir hvert hálft stig, noröar og sunnar en Reykjavík,
þegar sólargangurinn í Rvík stendur á heilli stundu. Leiöréttingin er pósitíf
(+)» þegar sólargangur lengist vegna hennar, en negatíf (—), þegar sólar-
gangurinn styttist. Breiddarleiörétting tðblunnar er því lögö viö tíma sólar-
lagsins í Rvík, en dregin frá sólaruppkomutímanum. Sé breiddarleiðréttingin
negatíf (—), veröur að taka forteikniö til greina.
Dæmi: Sólargangur 21. apríl á Raufarhöfn, sem er 6 stigum austar og 2Vi
stigi norðar en Rvík.
Þenna dag er sólargangur í Reykjavík 15 st. 34 mín. Breiddarleiörétting
töblunnar fyrir 2V2 stig norður og sólargang 16 st. er + 16 mín. en fyrir 15
st. + 12 mín .Fyrir 15 st. 34 mín. verður hún því + 14 mín. Lengdarleiðrétt-
ingin er — 24 mín.
í Reykjavík..................su. 4 41 «1. 20 15
Breiddarleiörétting . . —-14 +14
Lengdarleiörétting . . — 24 — 24
Á Raufarhöfn.................su. 4 03 sl. 20 05
Annað dæmi: Sólargangur 3. nóv. í Flatey á Breiðafirði, sem er 1 stigi
vestar og 1 ’/< stigi norðar en Rvík. Sólargangur í Reykjavík er 7 st. 47 mín
f Reykjavík..................iu. 8 17 sl. 16 04
Breiddarleiörétting . . +10 — 10
Lengdarleiörétting . ._____+ 4 + 4
í Flatey.....................su. 8 31 sl. 15 58
(22)