Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1943, Page 68

liafi í heilum sveitum varla á nokkrum bæ til verið
nýtileg reka eða stunguspaði. Um hestverkfæri var
yfirleitt ails ekki að ræða. Að vísu höfðu slæðzt
hingað til lands þó nokkrir plógar síðan á síðari hluta
18. aldar, og einstaka maður, sem lært hafði plæg-
ingar erlendis, hafði notað þá nokkuð, en plógar
þessir hæfðu illa íslenzkuin jarðvegi og voru yfir-
leitt langt of þungir og stirðir fyrir íslenzka hesta.
Sama máli gegndi um kerrur og vagna, enda varð
slíkum verkfærum óviða við ltomið. Jafnvel hjólbör-
ur voru heldur fáséð áhald víða fram á síðari hluta
Í9. aldar. Smátt og smátt vannst hér þó nokkuð á til
úrbóta. 1845—6 gerði Guðbrandur Stefánsson smiður
frá Káranesi í Kjós ný verkfæri til túnasléttunar,
ofanafristu, er að vísu voru skárri en torfljárinn,
sem fyrrum var til sliks notaður, en þau náðu þó
ekki mikilli útbreiðslu, þóttu stirðvirk. Mesta fram-
förin um verkháttu bænda fram um 1870 voru efa-
iaust skozku Ijáirnir, er Torfi Bjarnason flutti fyrst-
ur hingað til lands 1867 og útrýmdu á stuttum tíma
gömlu íslenzku Ijáspíkunum. Ljáir þessir tóku siðar
nokkrum umbótum, og mun mega fullyrða, að með
þeim hafi afköst sláttumanna vaxið um þriðjung, allt
að helmingi.
Við starfshagi þá, sem nú var að vikið, má ljóst
vera, að búskapur allur var mannfrekur og við haldið
með mannafla, er þá var enn nægur og fremur ódýr,
og vannst svo það, sem nauðsynlegast var, þótt heldur
gengi lítið undan hverjum verkmanni. Búpeningi,
einkúm sauðfé og hrossum, var haldið til beitar og
útigangs, svo sem frekast var unnt, og þótti ekki til-
lökumál, þótt vanhöld yrðu jafnan nokkur og stund-
um mikil vegna fóðurskorts. Árið 1874 var sauðfé á
landinu talið 428713. Hross voru þá geysimörg, 30777,
en nautpeningur talinn 21522. Að sjálfsögðu koma
ckki öll lcurl til grafar með tölum þessum. Áhöfnin
(66)