Freyr - 01.12.2000, Blaðsíða 17

um. Þama hafa annars vegar verið
tekin sér þrjú fyrstu og hins vegar
þrjú síðustu árin á umræddu tíma-
bili. Eins og myndin sýnir hafa í
þessum efnum orðið ótrúlega mikl-
ar breytingar á þessu árabili. Þessar
breytingar gefa, eins og liggur í
hlutarins eðli, góða mynd af þeirri
breytingu á burðartíma kúnna sem
orðið hefur á síðustu árum. Fyrir
tveimur áratugum voru annatíma-
bilin í sæðingunum að sumrinu.
Svo er ekki lengur, nú er langmest-
ur hluti sæðinganna orðinn í mán-
uðunum nóvember, desember og
janúar. Þessar miklu breytingar
verður að hafa í huga þegar hugað
er að breytingum í árangri sæðing-
arstarfsins.
Skilgreining á
árangri sæðinga
Um allan heim er notuð stöðluð
skilgreining á árangri sæðinga.
Árangur er mældur sem hlutfall
þeirra kúa sem eftir fyrstu sæðingu
eftir burð hafa ekki komið til end-
ursæðingar innan 60 daga. Við slíka
útreikninga eru ekki teknar með
þær sæðingar þar sem næsta sæðing
fer fram innan fimm daga frá fyrstu
sæðingu. Það er af þeirri augljósu
ástæðu að í slíkum tilfellum er um
að ræða sæðingar á sama beiðmáli
hjá kúnni. Á mynd 3 er sýnt hvem-
ig þetta fanghlutfall kúnna hefur
þróast á umræddu tímabili. Þar sést
að árangur, metinn á þennan hátt,
hefur verið að sveiflast á bilinu
72%-75% á árunum frá 1983 til
1993. Frá árinu 1993 til ársins 1997
fer árangur hins vegar lækkandi ár
frá ári og fellur árið 1997 undir
70%. Síðustu tvö árin hefur síðan
góðu heilli aftur mælst talsvert betri
árangur. Á myndinni er felld inn
önnur lína sem merkt er „leiðréttur
árangur". Það sem hér er verið að
gera er að reyna að leggja mat á það
hve stóran hlut af breytingunum
megi rekja til tilfærslu á sæðingar-
tíma milli mánaða. Leiðrétta línan
reiknar árangur miðað við að sama
hlutfall kúa hefði verið sætt í öllu
mánuðum ársins öll árin. Eins og
þama má sjá er einhver hluti af
þeirri lækkun í árangri sem orðið
hefur síðustu ár vegna tilfærslu á
sæðingartíma.
Sú mynd sem þama sést er ekki
ólík því sem sjá má í mörgum öðr-
um löndum á síðustu árum. Aukið
framleiðsluálag vegna meiri afurða
Mynd 3, sjá texta.
hefur neikvæð áhrif á frjósemi
kúnna. Eina land, þar sem ég man
eftir að hafi á síðustu árum séð aðra
þróun í þessum efnum, er Noregur.
Þar í landi hefur í ræktunarstarfinu
í nær þrjá áratugi verið stefnt að því
að bæta frjósemi kúnna með kyn-
bótum og tæpast verður annað ráð-
ið af þeim tölulegu niðurstöðum,
sem þar má sjá, en að það sé farið
að skila mælanlegum árangri.
I reynd eru fleiri vísbendingar um
það að kúastofninum hér á landi
hafi ekki hrakað mælanlega á síð-
ustu árum gagnvart þessum eigin-
leika. Ekki verður séð með saman-
burði á nýjum og eldri tölum að
nokkrar teljandi breytingar hafi
orðið á bili milli burða hjá íslensk-
um kúm á síðustu árum, en ef til
vill er það um margt raunhæfasti
frjósemismælikvarðinn. Einnig má
á það benda að hlutfall kúa, sem
fargað er vegna ófrjósemi, hefur
lækkað umtalsvert á síðustu árum.
Þó að ljóst sé að meginskýring þess
sé að vísu hin gífurlega mikla förg-
un vegna júgurbólgu, þá er það
engu að síður ákveðin vísbending
um að ófrjósemin er í þeim saman-
burði miklu minna vandamál. Förg-
un vegna ófrjósemi er yfirleitt hlut-
fallslega miklu meiri í öllum ná-
lægum löndum en hún er hér á
landi.
Árangur eftir árstímum
Á mynd 4 er sýnt hvemig árangur
mælist eftir árstímum. Þama hefur
verið skoðaður annars vegar árang-
Árangur sæðinga
—1►-Mælt —■— Leiðrétt
FREYR 11-12/2000 - 17