Freyr - 01.12.2000, Blaðsíða 46

Rannsókn á styrk
selens í blóði fyrsta kálfs kvígna,
1. áfangi
Inngangur
Skortur á E-vítamíni eða snefil-
efninu seleni hjá kálfum getur leitt
til skemmda á hjarta- og öðrum
vöðvafrumum og afleiðingin er
svonefnd hvítvöðvaveiki, sem get-
ur dregið þá til dauða ef ekkert er
að gert. Einnig hafa fundist tengsl á
milli skorts á seleni og fastra hilda
og ýmissa frjósemisvandamála hjá
kúm. Auk þessa hafa líkur verið
leiddar að því að skert virkni en-
símsins glutathion peroxíðasa, t.d.
vegna skorts á seleni (en það er
hluti af ensíminu), dragi úr hæfi-
leika hvítra blóðkoma til að drepa
bakteríur, sem leiðir til þess að lík-
aminn á erfiðara með að ráða niður-
lögum þeirra sýkla sem á hann
herja, m.a. júgurbólgusýkla.
Mynd 1. Verkun E-vítamíns og selens.
46 - FREYR 11-12/2000
eftir
Auði Lilju
Arnþórsdóttur,
dýralækni
júkursjúkdóma,
Hvanneyri
Á vegum Embættis yfírdýralæknis
og Landbúnaðarháskólans á Hvann-
eyri stendur yfir rannsókn á júgur-
bólgu hjá fyrsta kálfs kvígum. Hluti
af fyrsta áfanga rannsóknarinnar var
könnun á styrk selens í blóði kvígna
á tíu bæjum á Vesturlandi haustið
1999. Niðurstöður þessa hluta verða
kynntar í þessari grein.
Verkun selens
Snefilefni eru steinefni sem finn-
ast í mjög litlu magni í plöntum og
líkama manna og dýra en mörg
þeirra em samt sem áður lífsnauð-
synleg. Nokkur algeng snefilefni
em jám, joð, kobolt, kopar, mang-
an, molybden, sink og selen. Skort-
ur á sumum snefilefnum getur haft
alvarleg áhrif á líkamsstarfsemina
en eins geta þessi efni haft neikvæð
áhrif í of miklu magni. Samspil er á
milli margra snefilefna í líkaman-
urn og einnig á milli þeirra og ann-
arra efna í líkamanum, s.s. vítamína
og annarra steinefna.
Snefilefnið selen hefur m.a. mik-
ilvægu hlutverki að gegna í líkam-
anum við að vemda frumuhimnur,
það sama gildir um E-vítamín. Við
niðurbrot á
fjölómettuðum fitusýr-
um myndast lípíð-
peroxíð, sem geta
valdið skemmdum á
frumuhimnunum. Selen
er nauðsynlegur hluti
ensímsins glútatíon per-
oxíðasa, sem brýtur
niður peroxíð en E-
vítamín er líffræðilegt
andoxunarefni í fmmu-
himnunum og dregur úr
myndun peroxíða.
Þannig stuðla E-vítamín
og selen hvort á sinn
hátt að því að draga úr
skaðlegum áhrifum per-
oxíða. Ef þessi efni
skortir fer af stað keðju-
verkun af völdum per-
oxíðanna sem hvarfast
við lípíð og við það
myndast fleiri peroxíð
og önnur efni sem skaða
frumuhimnurnar og