Freyr - 01.12.2000, Blaðsíða 28

undir). Séu kjamfóðurtegundimar
gróflega flokkaðar í lágprótein-, al-
hliða og hápróteinblöndur voru
fleiri lág búa að gefa meira af há-
próteinblöndu miðað við háu búin.
Þau héldu sig meira við alhliða
blönduna, jafnvel lágpróteinblönd-
una eins og sjá má á mynd 2. Sé
horft á muninn milli áranna 1997
og 1998 voru háu bæimir að fara r
auknum mæli yfir í lágprótein-
blöndur seinna árið á sama tíma og
lágu bæimir héldu sig meira við
sömu tegundina. Próteininnihald
heyjanna hækkar sumrin á undan,
úr 147 g upp í 163 g og háu búin
fylgja því fastar eftir. Helmingur
bændanna setti sér að hætta að gefa
kjamfóður ef nytin fór niður fyrir
10-12 kg á dag. Var tekið mest tillit
til stöðu gripsins á mjaltaskeiðinu,
auk fyrri afurða, við endanlega
ákvörðun dagsskammtsins. A 43%
búanna var kjamfóðrið gefið í fóð-
urganginn en margir höfðu komið
sér upp kjamfóðurdöllum (34%).
Um 20% búanna gáfu mjólkurkún-
um bygg og yfirleitt fengu allar
kýmar eitthvað af því. Fáeinir bæir
(7%, svipað milli hópa) gáfu jafn-
framt heyköggla með kjamfóðri.
Úrefnisinnihald mjólkur var
ákaflega misjafnt á búunum. I nán-
ast öllum mánuðum eru búin, sem
eiga við frjósemisvandamál að
stríða, meðjafnar eða hærri úrefnis-
tölur í samanburði við þau bú þar
sem frjósemisvandamál eru lítil
(sjá mynd 3). Marktækur munur
milli hópanna mælist þó einungis í
tveimur mánuðum (apríl og júní
1998). Um er að ræða tölur sem
liggja nálægt hver annarri á kvarð-
anum, sem í gildi er, og margar
mælingar þarf til að skera úr um
hvort munurinn sé raunverulegur
þama á milli. Þegar öllum úrefnis-
tölunum fyrir alla mánuði ársins
1997 og hálfa árið 1998 er slegið
saman og síðan gerður samanburð-
ur milli hópanna fæst tölfræðilega
marktækur munur þar sem lágu bæ-
irnir hafa hærri tölugildi. Þegar lit-
ið er á úrefnistölurnar yfir árið
kemur stígandi í ágúst (um 5,9
mmól/1) sem nær hámarki í nóvem-
ber (7,55 mmól/1) og heldur sér
nokkuð á því róli í desember og
janúar. Lágmarkinu er náð í febrú-
ar og mars (5,25 mmól/1), lítilleg
hækkun verður í apríl (5,6 mmól/1)
og þar við situr fram á haustið.
Þetta er í samræmi við burðartím-
ann sem er á haustin á flestum bæj-
unum. Strax í ágúst fara snemm-
bærur haustsins að hafa áhrif á úr-
efnistöluna sem eykst eftir því sem
líður á haustið þegar æ fleiri nýbær-
ur koma inn. Nýbærurnar eru
gjaman að mjólka af sér holdin auk
þess sem orkujafnvægið er nei-
kvætt fyrstu vikurnar eftir burðinn
(átgeta og hámarksnyt fara ekki
saman) með þeim afleiðingum að
úrefni skilst út úr líkamanum í
auknummæli. Um vorið, þegar líða
fer á seinni hluta mjaltaskeiðsins, er
próteinfóðrunin oft á tíðum meiri en
kýmar þurfa á að halda og úrefni
skilst í meira mæli út í líkamsvökva
þeirra með þeim afleiðingum að
úrefnistalan hækkar lítillega.
Þegar kemur að steinefnagjöfinni
fæst marktækur munur milli hópa
þar sem hærra hlutfall háu búanna
(80%) gaf kúnum steinefni af ein-
hverri gerð á sama tíma og 60%
hinna gerðu það. Á geldstöðunni
gaf rétt rúmur helmingur beggja
hópanna steinefni. Algengasti
steinefnagjafmn var saltsteinn með
seleni hjá báðum hópum. Lýsisgjöf
þekktist en í litlum mæli þó.
Þá er ekki síður mikilvægt að
hafa undirbúningsfóðrunina í lagi.
Tilraunir úti í Noregi sýna að gott
samhengi er á milli fitulags (mælt
með ómsjá) og stigunar á holdafari
kúnna. Stigunin metur fitulagið
undir húð sem og vöðva og spannar
kvarðann frá 1 til 5 þar sem 1 stend-
ur fyrir mjög magrar kýr og 5 fyrir
offeita gripi. Þar er bændum bent á
að nýta sér holdastigun og meta á
hinum ýmsu skeiðum; í geldstöðu,
við burð, snemma, um miðbik og
við lok mjaltaskeiðsins. Mikill
missir holda snemma á mjalta-
skeiðinu hefur neikvæð áhrif á
heilsu, frjósemi og framleiðslu kýr-
innar. Ekki er mælt með tapi á
holdum umfram 0,5 - 0,75 stig
fyrstu 4-6 vikurnar eftir burðinn ef
vel á að fara. Of feitum kúm við
burð, sem og þeim sem missa mikil
hold, er hættara við skorti á
beiðsliseinkennum og oftar beiða
þeir gripir upp en ella.
Æskilega lengd geldstöðunnar
töldu flestir bændur vera 5-7 Vikur.
Settum markmiðum geldstöðunnar
var náð í um það bil í helmingi til-
vika hjá báðum hópum. Þegar
28 - FREYR 11-12/2000