Freyr - 01.12.2000, Blaðsíða 33

4. tafla. Ýmislegt er varðar sjúkdóma og skráningu.
Há bú Lág bú
Lyf- og dýralæk.kostnaður* 133.450 194.308
Hlf. búa m. ýtarl. skráningu* 47% 36%
Fjöldi kúa með Se-skort* 9 2,5
Hlf.búa sem fyrirb. Se-sk.* 35% 51%
Fjöldi kúa með Mg-skort* 3,3 2,5
Hlf.búa sem fyrirb. Mg-sk.* 59% 82%
Fjöldi kúa sem beiða ekki* 2,7 7,7
Fjöldi kúa sem halda ekki* 2,3 3,4
Hlf. búa sem snyrtir klaufir* 56% 33%
*Marktækur munur milli hópa, p<0,05.
þetta og aðspurðir sögðu þeir fang-
skoðunina yfirleitt fara fram á bú-
unum innan þessara marka.
Eitthvað var um slysafang í kvíg-
um á búunum og mældist munurinn
marktækur milli hópanna á árinu
1997. Hlutfallið var hærra á lágu
búunum, sbr. mynd 9.
Sjúkdómar
Þegar litið er á dýralækniskostn-
að búanna kemur fram marktækur
munur, háu búin voru að spara mik-
ið og fyrir árið 1997 nam munurinn
milli hárra og lágra búa rétt rúmum
60 þúsundum króna. Að meðaltali
greiddu háu búin í lyf og dýralækn-
iskostnað 133.450 krónur en þau
lágu 194.308 krónur. Sjúkdóma-
skráning var svipuð milli hópanna,
um það bil helmingur búanna var
með einhverja skráningu. Sú
skráning var misjöfn milli hópa og
munurinn þar á marktækur; hái
hópurinn hélt frekar nákvæmari
skráningu þar sem hver gripur átti
sitt blað í fjósbók.
Bændur voru beðnir um að rifja
upp hvort vart hefði orðið ákveð-
inna sjúkdóma eða einkenna á árinu
1997 og hálfu árinu 1998. Þannig
var sá gripafjöldi sem fékk viðkom-
andi sjúkdóm eða einkenni áætlað-
ur. I flestum tilvikanna var ekki um
nákvæmar tölur ræða en þær gefa
engu að síður vísbendingu um hvað
er í gangi á búinu. Ennfremur var
þess getið hver meðhöndlaði við-
komandi mein.
Vart var við fastar hildir hjá fleiri
kúm á háum búum þó svo að mun-
urinn væri ekki marktækur. Fastar
hildir geta verið vísbending um sel-
enskort en hans var líka vart í fleiri
kúm á háu búnum. Sá munur var
marktækur. Selensprautur og snef-
ilefnastautar, sem innihalda m.a.
selen, voru notuð marktækt meira á
lágu búunum, sprautumar í meira
mæli en stautamir. Þannig fyrir-
byggja lágu búin í meira mæli sel-
enskortinn.
Burðarerfiðleikar voru álíka
miklir í báðum hópum. Yfirleitt
var dýralæknir kallaður til aðstoðar.
Eins var svipað hlutfall dauðfæddra
kálfa í báðum hópum.
Marktækur munur er á milli hóp-
anna þar sem fleiri kýr á lágu búun-
um hvorki beiddu né festu fang.
Ekki var marktækur munur á milli
hópa hvað legbólgu snerti en ívið
fleiri kýr fengu hana á lágu búun-
um. Hærri búin höfðu meiri til-
hneigingu til að farga „vandamála-
kúm” sem hvorki beiddu né festu
fang þó svo að munurinn væri ekki
marktækur milli hópanna. Hópam-
ir vom á nokkuð svipuðu róli þegar
að legbólgu kom og kölluðu í
meirihluta tilfella á dýralækni sér
til aðstoðar.
Nokkuð bar á lystarleysi gripa á
búunum og súrdoði kom upp á um
85% búanna á athugunartímanum.
Heldur fleiri gripir fengu hann á
lágu búunum en munurinn var ekki
marktækur. Algengara var að
heimafólk meðhöndlaði gripina á
lægri búunum og margs konar
„bætiefni” í umferð. Fleiri tegundir
„bætiefna” vom í notkun á háu bú-
unum.
Það er eins með magnesíum-
skortinn og selenskortinn, hann
greindist í fleiri gripum á háu búun-
um. Lægri búin notuðu fyrirbyggj-
andi aðgerðir við skortinum og ým-
ist sprautuðu kýrnar eða settu
forðastauta í vömb. Vítamín vom
notuð á helmingi allra búa í báðum
hópum.
Einhver tilfelli voru af klauf-
sperru, beinaveiki og skemmdum
klaufum en ekki afgerandi munur
milli hópanna. Marktækt hærra
hlutfall hárra búa snyrti klaufir
kúnna, 56% á móti 33% á lágu bú-
unum. Meirihluti búanna klippti
kýmar en ekki var það gert eins
reglulega á lágu búunum. Rúm
40% búanna gaf ungviði, kvígum
og gripum, sem litu ekki nógu vel
út, ormalyf. Háu búin virtust hall-
ast meira að því að gefa fleiri grip-
um en þau lágu meðhöndluðu fyrst
og fremst kvígur og/eða einstaka
gripi.
í töflu 4 kemur fram hvaða atriði
þessa kafla mældust marktæk milli
hópanna.
Samantekt
Eins og áður hefur komið fram er
samspil margra þátta, erfðafræði-
legra og umhverfis, sem hafa áhrif
á útkomu hinna ýmsu eiginleika.
Frjósemi er ákaflega flókið samspil
margra þátta sem eiga sér stað inni
í sjálfri skepnunni sem síðan er
hægt að hafa áhrif á með samspili
margra fóðrunarþátta sem aftur
ákvarðast af samspili margra að-
gerða sem bóndinn framkvæmir.
Þannig getur eitt atriði haft áhrif á
allan ferilinn, til hins jákvæða eða
neikvæða, án þess að beint sé hægt
að skilja það út úr og benda á sem
orsök. I athugun sem þessari var
víða komið við og hverjum einstök-
um þætti gerð skil án þess að taka
tillit til hugsanlegs innbyrðis sam-
spils. Þó má draga ályktanir út frá
ýmsum afgerandi atriðum.
Valin voru bú sem að flestu leyti
FREYR 11-12/2000 - 33