Freyr - 01.12.2000, Blaðsíða 48

Samhengi milli átgetu,
fylli og tyggitíma hjá nautgripum
Inngangur
Á ferðum mínum sl. vetur kom
oft upp sú spurning af hverju og
hvernig Danir nota fylli og tyggi-
tíma til að gera fóðuráætlanir? Hér
verður reynt að svara þessari spurn-
ingu og skýra samhengið á milli át-
getu, fylli og tyggitíma.
Átgeta
eftir
Louise
Molbak,
Land-
búnaðar-
háskólanum
á Hvanneyri
Hámarks átgeta kúnna
Hámarks átgeta er skilgreind sem
heildar fylli á fóðri, sem kýrin getur
étið, þegar tillit er tekið til vambar-
getu. Þetta er getustuðull (G-stuð-
ull) og er miðaður við tvær dagleg-
ar gjafir og að fóðursamsetningin
sé heppilega eðlisfræðilega saman-
sett. Stærð G-stuðuls er háð ýmsum
eiginleikum kýrinnar:
Stjórnun áts er samspil milli
eðlis- og lífeðlisfræðilegrar stjórn-
unar, þar sem lífeðlisfræðileg
stjórnun er ríkjandi við át á fóðri
með hátt orkugildi, en eðlisfræðileg
stjómun er ríkjandi við át á fóðri
með mikla fylli (sjá mynd /).
Ef fóðrið er fíngert, t.d. ef mikið af
kjamfóðri er í því, styttist tyggitími,
pH lækkar í vömb, lífeðlisfræðilega
átgetan takmarkast og aukin hætta er
á súrri vömb. Aftur á móti fylgist að
langur tyggitími og eðlisfræðileg
takmörkun á átgetu. í þessu dæmi
takmarkar áttími og vambarrými
átgetu og hætta er á að kýrin fái ekki
næga orku til framleiðslu.
Fyllistuðlakerfi
í Danmörku er búið að vinna
reikniaðferð, sem kölluð er fylli-
stuðlakerfi. Þetta kerfi getur sagt
okkur fyrirfram um væntanlega
hámarks átgetu kýrinnar. Reikniað-
ferðin byggist á að átgetu á mjalta-
skeiðinu er aðallega stjórnað eðlis-
fræðilega. Aðferðin samanstendur
af þekkingu á hversu mikil fylli
fóðursins er og þekkingu á hámarks
átgetu kúnna. Notuð er eftirfarandi
jafna:
IÞEí*FFí = G (A)
Þar sem ÞEj = kg þurrefni fyrir
hvert fóðurefni (þar sem i stendur
fyrir sérhvert fóðurefni)
FFj = fyllistuðull á kg þurrefni
fyrir hvert fóðurefni (þar sem i
stendur fyrir sérhvert fóðurefni) og
G = hámarks átgeta kúnna.
1. Kyn (þung eða létt kyn)
2. Mjaltaskeið (1. kálfs eða seinni
mjaltaskeið)
3. Meðalnyt búsins (kg orkuleiðrétt
mjólk (OLM) yfir árið)
4. Staða á mjaltaskeiði (vikur frá
burði)
5. Eðlisvirkni (t.d. fjós þar sem
kýmar eru bundnar eða lausa-
ganga/beit).
í töflu 1 em sýndir nokkrir K-
stuðlar fyrir Jersey kýr sem hafa yf-
irleitt 88 % af getu miðað við stærri
kyn. Þar sem enginn K-stuðull er til
fyrir íslenska kynið má reikna með
svipuðum stuðli og er fyrir Jersey
kynið.
Fyllistuðull
fyrir fóðrið
Út frá umfangs-
miklum dönskum
fóðrunartilraunum
og vitneskju um
fylli fóðurs hafa
verið ákveðnir
stuðlar fyrir fóðrið
frá 0,2 til 1 FF/kg
þurrefni. Grófur
rúghálmur er settur
sem 1, hæsta gildi,
þar sem ákveðið var
að þetta fóðurefni
væri rheð mestu
fylli. Fyllistuðullinn
0,2 er fyrir allt
Át (kg þe/dag)
► Fyllieiningan/kg þe
Mynd 1. Tvíþœtt lögmál jyrir stjórnun af átgetu hjá jórturdýri, þar sem átgetu er stjórnað líf-
og/eða eðlisfrœðilega. Búast má við hámarks átgetu þar sem eftirspurn eftir orku er fullnœgt
með eðlisfrœðilegri stjórnun.
48 - FREYR 11-12/2000