Skólablaðið - 01.05.1993, Blaðsíða 34

SKÓLADLAÐID
Helgi Ingólfsson:
LEIKDÓMUR
Frumsýning Herranæfur fór fram með pomp og pragr 4. mors síðosrliðinn.
í ór vor sýndur „Drekinn"- efrir rússnesko skóldið Jewgeni Schworz
Drekinn er
gott leikrit í
þeim skilningi
að það hefur
merkingu á
ýmsum svið-
um. Ytri um-
gerð verksins
er klassískt
miðaldalegt
ævintýri, en grunnt er á hárbeitta
ádeilu á éinræði,-Þetta býður upp á
margháttaða ánægju fyrir ólíka áhorf-
endur. Vil ég nefna, máli mínu til
stuðnings, að ég tók ellefu ára dóttur
mína með mér á sýninguna og
skemmti hún sér konunglega, ekki
síður en ég, þótt ég efist um að hún
hafi lesið sömu merkingu úr verkinu.
„Drekinn“ var ritaður 1942 og fel-
ur í sér óvægna gagnrýni á ráðstjórn
Stalíns. Leikritið hefur þó víðari
skírskotun með greiningu sinni á eðli
einræðis. Dreki drottnar yfir þegnum
ónafngreindrar borgar með ógnar-
valdi, en þegar hann er drepinn hefst
nýr harðstjóri til valda sem frelsari
borgarbúa. Leikritinu lýkur að sjálf-
sögðu vel, þegar Lancelot, hinn raun-
verulegi drekabani, snýr til baka.
Orsakir einræðisins eru sterklega
gefnar í skyn í verkinu, en þær virðist
höfundur telja vera hverflyndi, dáð-
leysi og undirlægjuhátt lýðsins. Við
leikslok er áhorfandinn skilinn eftir
með þá tilfinningu að nýr einræðis-
herra geti risið úr öskustónni, ef ekki
er vel haldið á spöðunum.
„Drekinn“ er lofgjörð til hetjulegr-
ar uppreisnar gegn ranglæti (Lancelot
er „hetja að atvinnu“), jafnvel þótt
einstaklingurinn verði að standa einn
og óstuddur. I leikritinu er enginn
skortur á slíkum hetjum. Má þar
nefna Lancelot, Elsu, Elísabetu móð-
ur hennar og borgarana sem færa
riddaranum hugprúða vopn undur-
samlegrar náttúru. Þó má vart á milli
sjá hvort sigrar, hið góða eða hið illa,
því hetjumar mæta margvíslegu mót-
læti og rangindum, ekki eingöngu af
hálfu valdhafanna, heldur ekki síður
vegna þýlyndis og aðgerðaleysis
þegnanna.
Schwarz lætur einkar vel að færa
ádeilu sína í búning ævintýris, enda
var hann fyrst og fremst bamabóka-
höfundur. I leikritinu má finna mörg
minni ævintýra; einlita baráttu góðs
og ills, dreka og riddara og hjarta-
hreina yngismær, töfrateppi og hul-
iðshjálm. I ævintýrum verða litlar
kröfur gerðar til djúpra sálarlífslýs-
inga og gætir þess í „Drekanum“.
Margar persónur verksins eru staðlað-
ar manngerðir, fremur táknrænar en
sannferðugar og skortir sálræna vídd.
Þetta gildir þó ekki að öllu leyti og vil
ég taka tvö dæmi.
Svo einkennilegt sem það kann að
virðast er drekinn sjálfur sú persóna
verksins sem býr yfir dýpstu sálarlífi.
Hann er gæddur hvikulum gáfum og
skyggnist djúpt í eðli mannfólksins.
Gáfur sínar og slægð nýtir hann sér til
hins ýtrasta, og drottnar fremur í
krafti þrælsóttra borgarbúa en vegna
eigin yfirburða. Drekinn óttast hinn
hugrakka aðkomumann og þýtur um
loftin með vængjagný í leit að upplýs-
ingum um andstæðing sinn fyrir bar-
dagann. í ljósi þessa hljómar fyrri
upptalning hans á fomum sigrum sem
raupsögur einar. Drengilegur er drek-
inn ekki sem sést á framkomu hans
gagnvart Lancelot er hann reynir að fá
Elsu til að myrða riddarann. Drekinn
er illur, en þó ekki alvondur. Hann
hefur - a.m.k. samkvæmt munnmæl-
um - bjargað borgarbúum frá kóleru-