Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Blaðsíða 37

LANDNÁMABÓK
35
og frægð þeirra Mosfellinga, hefir
liann hugsað sér gott til glóðarinnar,
að fá meira að heyra um forfe'ður
sína, er vestur kæmi, og aðra Breið-
firðinga. Rúmlega tvítugur fluttist
hann heim í átthagana, sezt þar að
höfuðbóli og mannaforræði, sem hann
átti kyn til, sjálfsagt færður vel á
klerklegar listir, en einkum fullur af
sögum um innfenda menn og sólginn í
meira af því tagi- Hann fer til Alþing
is hvert sumar. Hittir þar menn víðs-
vegar af fandinu, situr á tali við þá, er
spakastir voru og sögufróðastir- Þar
var þá um auðugan garð að gresja:
Biskuparnir frá Skálholti og Hólum,
Sæmundur fróði og fjöldi annara.
Mörgum þeirra hefir sagan gleymt.
Ari hefir þó geymt nafn Þorkels, föð-
urbróður síns, “er langt mundi fram”,
og Þórríðar Snorradóttur goða, “er
bæði var margspök og óljúgfróð”. Við
þau hefir Ari getað talað heima hjá
sér, og er gaman að sjá, að konur
hafa þá ekki fremur en síðar verið eft-
irbátar í því að geyma sögur. — Loks
færist Ari það stórvirki í fang, að rita
um landnámið alt í röð (eftir því sem
Björn M. Olsen hefir leitt sterk rök
að). Skil eg varla annað en að hann
hafi hlotið að ferðast um og kynna sér
landið; svo kunnuglega er lýst og sá
aragrúi af örnefnum. Ari ber saman
sögurnar, sem hann heyrir, velur og
hafnar og er vandur að heimildum og
glöggur á sannindi. Árangurinn verð-
ur svo heilstór bók; en þvf miður hef-
ir enginn núlifandi manna þá bók aug-
um 'litið- En samtíðarmenn hans og
eftirmenn hafa lesið hana og stundum
haft sér til stuðnings, er þeir rituðu
sögur. Og á næstu öld eftir Ara hafa
að minsta kosti tveir frægir menn,
þeir Sturla Þórðarson og Styrmir fróði,
látið rita upp bók Ara, hvor í sínu lagi,
og bætt inn í hana t- d. ættartölum
fram á sína daga. Á næstu öld þar á
eítir hefir svo einn ágætismaðurinn
enn, Haukur Erlendsson, látið skrifa
bók eftir bókum þeirra beggja, og hef-
ir það úr hvorri, sem hún greinir
framar, og bætir enn nokkru við, t. d.
ættartölum til sinna daga. Hún hefir
geymst fram á vora daga og fleiri
handrit önnur. Eftir þeim er þessi bók
prentuð, sem nú höfum við. Heim-
ildirnar að Landnámu eru þannig
furðulega góðar og áreiðanlegar, þar
sem hver sagnamaðurinn hefir um
hana fjallað öðrum betri öld eftir öld
og unt að rekja heimildirnar alt aftur
að þeim tímum, er atburðirnir voru í
fersku minni. Dr- Finnur Jónsson vel-
ur líka þau einkunnarorð Landnáma-
bók, að hún sé “risaverk að efni, á-
gætisverk að frágangi, heimildarrit í
bezta skilningi”.
En hvað er svo unnið við þenna
fróðleik, er Landnáma hefir að
geyma? Hann er undirstaða íslenzkr-
ar sagnfræði og ættvísi, er hvorug má
annarar án vera, og hún er traustari og
ábyggilegri en margur mun hyggja,
svo sem áður er sagt. Menn, sem lítt
kunnugir eru þeim fræðum, hugsa ein-
att, að þessar ættartölur núlifandi
manna til landnámstíðar sé hégóminn
einber, vitlaus tilbúningur- Það er von,
að mönnum, sem ekki þekkia nöfn
langafa sinna, blöskri að heyra ættir
raktar í 30. lið eða lengra. En eins og
þegar er sagt, annast Landnáma fjór-
ar fyrstu aldirnar af sögu Iandsins um
það efni.
Það er gaman að rekja skyldleik
þeirra manna, er mest ber á í sögu