Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Blaðsíða 117

ÞJÓÐRÆKNISSAMTöK
1 15
þessi stóð vanalegast yfir sumarmán-
uðina, því veðráttan að vetrinurn
leyfði hana ekki, og var hún að því
^skapi örðugri sem menn þoldu ver hit-
ann. Verst var þó vinnan við stór-
byggingarnar, að standa hálfboginn
yfir skóflum í steikjandi sólarhitanum
og hræra saman sandinn og kalkið í
vegg'límið, eða roga því á öxlinni upp
margar mannhæðir. Það tók á þá,
sem þollitiir voru. Eina bólin, að
þetta var aðeins til bráðabyrgða, með-
an verið var að átta sig, kynnast og
koma sér fyrir, meðan verið var að
komast upp á lagið með að vmna önn-
ur verk geðfeldari, léttari og betur
launuð. Smákvæði eftir skáldið. J-
Magnús Bjarnason, ort um þetta leyti,
lýsir mæía vel, hversu menn fundu til
þessarar áþjánar, og hversu þeim var
í skapi yifir því, að þurfa að vera til
neyddir sökum efnaleysis og vanþekk-
ingar, að gera öM verstu verkin:
‘‘Hann li'fir, ti.l að 'míoika, o.g mokar,
og m.oíkar til þess aÖ líf'a,
en erifiÖiÖ þyngkit og þyngist,
(og þungt gerist rekunni aÖ biifa.
Þó taugar ibans togni og hnýti
og trautt hann 'á ifó^iunum standi,
skal h'ann samt m|oka o,g moka
mold og leÖjn og sandi.
En hvií ska.l Ihann moka og moka
mold og leÖiju og sandi?
Þvií hann er fjöllskyldulfaÖir,
framandi í ókunnu landi.”
En það eðlilega fylgdi því, að vera
framandi og fákunnandi, að í hlutskifti
þeirra féllu þau verkin, er minsta
kunnáttu útheimtu og erfiðust voru.
“En þeir ólust þó upp yfir jörð, þessir
menn”. Það I'ylfti þeim upp úr gröfun-
um. Var því spáð um það leyti af
skáldinu, að sá tími kæmi, að þeir
mundu ekki hlýta þeirri verkaskiftingu
,að til Iengdar myndu þeir eigi þola að
búa á álna dýpi fyrir neðan yfirborð
.jarðar. “Þeir þola ekki að kvik-
setjast, klóra sig upp úr kreppunni og
skurðunum senn.” En langt virtist
það eiga í land. En tíminn kom, og
jafnvel fljót'ar en varði, og er nú orðið
langt síðan, að hinir síðustu hurfu úr
dokræsunum og stigu upp á yfirborð
jarðar. Heyrist nú á rússnesku eða
Rómversku mælt niðri í jörðinni, en
oft bar það við áður, að þaðan heyrð-
ust koma íslenzk orð og eigi áherzlu-
laus.
Með þeim ir.láiluim, sem blöðin ís-
lenzku brýndu hvað raest fyrir mönn-
um á fyrstu árunum, var að verka-
menn mynduðu samltök sín á meðal, til
sóknar og styrktar í atvinnuleitinni-
Einkum var það Eggert Jóhannsson, er
m þetta ritaði, og benti á, hvílík
nauðsyn þetta væri. Eru margar rit-
gerðir eftir hann um þetta efni í
Heimskringlu á árunum 1887—’90.
En eigi var jafn auðvelt og virðast
mátti, að stofna þannig lagaðan fé-
lagsskap. Ef þörfin he'fði verið meiri
eftir verkamönnum hjá verkveitend-
um en vinnuþörfin var hjá vinnuleit-
lendum, hefði verið öðru máli að
gegna. En því var ekki að heilsa. At-
vinna var rýr og og lítið að fá að gera
frá 1883 til aldamóta. Taka varð
þeirri vinnu, sem bauðst, og jafnvel á
því kaupgjáldi, sem boðið var, hvort
sanngjarnt var eður eigi. Það var eigi
til hugsandi, að kaupgjald fengist
hækkað að mun, meðan svo stóð. En