Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1922, Blaðsíða 63

SJÚKRAHJÚKRUN OG LÆKNING FORFBÐRA VORRA. 20
y.
Lækningaritin, sem fræÖimenn
16. og 17. alclarinnar þýddu fyrir
fólkiÖ, voru afskrifuð í fjölda-
mörgum handritum og gengu
mann frá manni. 'Þóttu þau venju-
lega þess merkari og ábyggilegri,
sem þau voru orðin eldri og ólæsi-
legri. Þeirra margvíslegu leið-
beiuiugar vom oftast eina at-
hvarf fólksins, þegar slys og
sjúkdóma bar að höndum, alla leið
fram um miðja síðastliðna öld og
jafnvel lengur. 1760 var fyrsta
læknisembættið stofnað, er Bjarni
Pálsson varð landlæknir. Seinna
komu fjórðungslæknar og smám-
saman fjölgaði lærðum læknum í
landinu, en þó fyrst verulega eftir
að læknaskólinn var stofnaður
1876 fyrir forgöngu Jóns Hjalta-
líns landlæknis. Fram að þeim
tíma, varð alþýða mestmegnis að
hlýta ráðum ólærðra lækna og
blóðtökumanna, en þeir höfðu sótt
alla sína kunnáttu í hinar gömlu
lækningaskruddur. Og svo rót-
gróin var trúin á þessar vísdóms-
bækur, að lengi áttu lærðu lækn-
arnir í stöðugu þrefi viö fólkið út
af því, að það hélt dauðahaldi í
gömlu kreddurnar, og treysti bet-
ur skruddulærðum skottulæknum
en jafnvel háskólagengnum dokt-
orum.
Bjarni Pálsson, Sveinn Pálsson,
Jóri Sveinsson, Jón Pétursson og
Oddur Hjaltalín reyndu hver fram
af öðrum að fræða alþýðu um
háttalag sjúkdóma og skynsamleg
lækningaráð. Lækningabók Jóns
Péturssonar bar t.d. eins og gull
af eiri af gömlu skruddunum. En
fólkið sat lengi við sinn keip, og
treysti betur fornum fræðum, alt
þangað til um 1860, er önnur fræði
engu viturlegri, en að vísu mein-
lausari, komu til sögunnar með
homoeopatiunni. Það sem lærðu
læknunum ekki tókst, það tókst
þeim séra Þorsteini Pálssyni á
Hálsi og séra Magnúsi Jónssyni á
Grenjaðarstað, en þeir innleiddu
fyrstir hér á landi hinar leyndar-
dómsfullu smáskamtalækningar.
Homoeopatian komst um tíma svo
mjög til vegs og valda meðal al-
þýðu, að ekki einungis gleymdist
trúin á blóðtökur og gömlu
skruddukreddurnar, heldur dofn-
aði um stund tiaustið á skólalærð-
um læknum. Þeirra stórskamta-
lækningar voru af mörgum leik-
mönnum taldar ganga eiturbyrlun
næst. Þá voru sáralækningar enn
mjög ófullkonmar, þóttu mjög
kvalafullar, og gáfust oft misjafn-
lega. Fólkinu var því nokkur
vorkunn, þó það tæki homoeopatí-
unni feginshendi. Sú lækningar-
aðferð, þó vitlítil væri, (að því
leyti að hún var með öllu á röngum
rökum bygð) vann áreiðanlega
miklu mimia tjón en margar
gömlu lækningaaðferðirnar, bæði
lærðra jafnt sem ólærðra lækna
höfðu gert. Álirifalausir smá-
skamtar með þægilegu vínanda-
bragði voru ætíð meinlausir. Það
var auðvelt að taka þá inn, og þeir
létu í öllu falli nátúruna einráða
um að hjálpa sjúklingnum til lífs
eða dauða. Hins vegar gátu stór-
skamtar af bragðillum, daunillum
og áhrifamiklum lyfjum eins og t.
d. uppsölulyfjum og niðurlireins-