Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1922, Síða 64

30
TIMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA.
muli lyfjum valdiS versnun ýmsra
sjúkdóma, og‘ sama var að segja
um margar blóðtökurnar, som
viðhafðar voru í tíma og ótíma af
litlu viti.
Meðan fátt var um lækna í land-
inu, var eðlilegt, að ýmsir greind-
ir alþýðumenn, sem fundu köllun
lijá sér til þess, reyndu að hjálpa.
Skottulæknar voru ])eir kallaðir
þegar hingað voru konmir embætt-
islæknar, sem ömuðust við að ])eir
fúskuðu sér í handverkinu. En
skottulæknarnir áttu oft betra skil-
ið en að þeir væru uppnefndir og
gert gis að þeim, í öllu falli lá
hinum lærðu starfsbræðrum þeirra
nær að leiðbeina þeim og miðla
þeim eitthvað af sínum vísdómi.
Margir höfðu að vísu farið lengra
í lækningum sínum, en góðu liófi
gegndi t. d. sumir blóðtökumenn-
irnir. Var ])ar vandratað meðal-
hóf, því fólkinu reið á hjálpinni og
gekk ríkt eftir og þeir voru nú
einu sinni komnir út á þessa braut
að lækna og liðsinna. Þeir höfðu
engin ábyggileg rit önnur en gömlu
skruddurnar, þeir trúðu þeim hver
upp á sína vísu og að öðru leyti á
sjálfa sig og sína hepni. Margir
þeirra voru löngu búnir að sjá, að
gömlu kreddurnar og blóðtök-
urnar voru fánýtar, en betur
þektu þeir ekki. Homoeopatían
kom þá eins og kölluð. Það var
einföld fræðigrein; dugði venju-
lega til að byrja með að þekkja fá-
ein lyf og nota þau á víxl við flest-
um kvillum. Seinna var ætíð liægt
að taka upp fleiri. Keglurnar voru
afar einfaldar, 1—2 dropar í svk-
urmola og svo einhver varúð í mat-
aræði, rúmlega eða hvíld frá vinnu
eftir því sem á stóð. Þetta var
eitt-hvað óbrotnara, fyrirhafnar-
minna og áhættuminna en að
fylgja hinunt margbrotnu reglum
gömlu kerlingabókanna eða tappa
marga pela af dýru blóði úr sjúk-
lingunum.
Þegar við lesum ráðlegging-
ar, sem gefnar eru við hinum og
þessum sjúkdómum í 16. og 17.
aldar lækningabókunum, furðar
okkur á tvennu. Fyrst því, livern-
ig í ósköpunum að nokkrum gat
dottið í hug önnur eins endemis
vitleysa og þar er að finna á
hverri blaðsíðu. Manni finst liöf-
undurinn annað livort hafi lilotið
að vera viti sínu fjær eða liafi verið
að gera að ganmi sínu og það þó
á leiðinlegan hátt. Og í öðru lagi
furðar okkur á, að nokkur skyldi
fást til að hlýta öðrum eins ráðum.
En það er satt, sjúklingar eru
sjúklingar og venjulega hlýðnir
hverju sem einvaldinn skipar og
ekki spurt um próf og þekkingu,
þegar mörgum lærðum er ekki til
að dreifa.
Flettum snöggvast upp í Praxis
medica, sem Jón sýslumaður
Magnússon samdi og- prentuð var
1725. En það lækningarit var
einna útbreiddast allra, alt fram
um miðja 19. öld og sóttu skottu-
læknar fróðleik sinn þaðan einna
mest. Fáein dæmí nægja :
Hundsgall er gott viö augnveiki
Tóulungu við brjóstveiki
Ilundasaur í víni viö niöurgangi.
Bjarnargall vindþurkaö og muliö
tekiö í nefiö viö flogaveiki.
Blautt sauöataö í bakstur viö brjóst-
meini.