Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1935, Side 30

12
Tímarit Þjóðræhnisfélags Islendinga
lesa má í Þjóðsögum Jóns Árna-
sonar II :300-304. Hefir Indriði
nálega í öllum atriðum fylgt sög-
unni, nema hvað ástaræfintýrið er
lians verk og stúlkumar tvær,
fóstursystir og systir Guðmundar
bóndasonar ásamt Gunnari, sem
gerður er að andstæðu bóndason-
ar. Þeir Hellismenn voru, að sag-
an segir, uppliaflega skólapiltar á
Hólum, er fyrir strákapör urðu út-
lagir gerðir, og' tóku sér átján
saman bústað í Surtslielli. Nú þótt
þeir væri drengir g'óðir, veittu þeir
bændum þungar búsifjar í ránum
og fjárnámi. Til að vinna þá gekk
Guðmundur bóndason á liönd þeim
og var með þeim árum saman, en
slapp loks úr höndum þeim meidd-
ur. AS lokum fékk liann og bygða-
menn færi á þeim og réðu niður-
lögum þeirra, nema hvað Eiríkur
komst undan á handalilaupum upp
Eiríksjökul. Segir sagan, að hann
kæmist í skip og tæki síðar greypar
hefndir á Guðmundi.
Hjá Indriða eru Ilellismenn all-
ir rómantískar hetjur, hver á sinn
veg. Aftur á móti er Guðmundur
illmenni, sem að mestu*) lætur
leiðast af metnaðargirni sinni til
að yfirstíga þá Hellismenn. Enda
hefir hann lítt fvlgi manna fyr en
hann með svikum kemur því svo
fyrir, að Eiríkur vegur unnustu
sína, en fóstursystur Guðmundar,
sem hann hefir raunar ætlað sjálf-
um sér. Við þetta “níðingsverk”
Hellismanna fara bændur með
Guðmundi að þeim. En sigur hans
verður honum til lítillar ánægju.
*)Hatur hans til þeirra er þó a?S nokkru
skýrt með misþyrmingu þeirra við hann.
Minnir það á. sinnaskifti Sigurðar Slembis
eftir Björnson.
Systir lians sér pretti lians og
liverfur frá honum, og þegar sam-
vizkan virðist slá hann, kemur Ei-
ríkur til hans, hellir eitri minning-
anna í sárin og lætur hann svo ein-
an í leikslok.
Bygging leiksins er nokkuð flók-
in, og mannlýsingamar býsna ein-
hliða. Eiginlega gerir höfundur
mest úr Guðmundi, en ekki nóg til
þess að liann verði að ógleyman-
legum erkifanti, enn síður tragisk
lietja. Viðvaningsmörkin loða við
leikinn. En leiksviðið og senurn-
ar eru valdar með markvissum
smekk listamannsins, og leikurinn
saknar ekki skáldlegra tilþrifa.*)
“Hellismenn” voru fvrst leiknir
af presta- og læknaskólanemum í
Glasgow 30. des. 1873 ásamt fjór-
um leikritum eftir Moliere.**)
Aftur voru þeir leiknir í Leikhúsi
IV. 0. Breiðfjörðs 1895***) og lék
Indriði sjálfur Guðmund. í bæði
skiftin munu leiktjöld Sigurðar
málara liafa verið notuð. í þriðja
sinn voru þeir leiknir af glímufé-
laginu “Ármann” í Beykjavík
1923. Leikritið var prentað í
Deykjavík 1897.****)
*)Sbr. ummæli Algernon Swinburne prentuð
á kápu “Sverðs og bagals.” Frænka Swin-
burne’s Miss Disney Leith þýddi leikinn á
cnsku, og segir Ó. B. I Óðni 1918 að hann
muni hafa verið leikinn laust eftir aldamót
í New York af Fromanns Society. Sbr. og
Eimreiðin (1898) 4:236-238.
**)Pjóðólfur 7. jan. 1874. Sbr. og Stúdenta-
félagfið fimmtíu ára. Efjtir X. E, Rvjk.
1921, bls. 13.
***)Fjallk. 4. febr. 1895. Pjóðólfur 25. jan.
1895.
****)Hellismenn. Sjónleikur í fimm þáttum.
Reykjavík, Sig. Kristjánsson, 1897.