Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1949, Page 19

TVEIR MIKLIR ÍSLENSKIR HÖFUNDAR SEXTUGIR
17
þó sú uppistaðan, sem listin er ívaf-
ið í, en það er ljóðhneigð þjóðarinn-
ar, ljóðakunnátta og ljóðfimi, eða
öllu heldur rímfimi. I sáningu máls-
ins í ungar sálir og ræktun þess til
viðhalds kjarngresi tungunnar eiga
ljóðin, er lærast með tungutökun-
um, þar á meðal lausavísur, barna-
gælur og alskonar þulur sinn ómet-
anlega þátt, bókstaflega talað ómet-
anlegan. Stundum eru það vísur,
sem fleygt er fram í gamni og
gleymast á samri stund. Mikið af
þessu er vitanlega léttmeti, eins og
verða vill um rímþjáðan kveðskap,
enda liggur þýðing alþýðuvísunnar
oftast nær á öðru sviði en listarinn-
an. Hún er jarðvegurinn. Skáld og
ntsnillingar geta aldrei til lengdar
viðhaldið máli, sem eyðist og fölnar
á vörum alþýðu“.
Nákvæmlega á sama hátt metur
Gísli Jónsson ljóðagerð Vestur-ls-
lendinga í inngangi að Kvæðum
eftir Bjarna Þorsteinsson frá Höfn
(1948). Og það er varla hætt við
öðru, en að Gunnar hefði kunnað
að virða þennan listvilja þeirra við
þá, ef örlögin hefðu sett hann þar
1 sveit fremur en í hina skuggsælu
öeykilundi Danmerkur. í inngang-
lnum að kvæðum Páls Ólafssonar
víkur Gunnar að því, að sér virðist
að spá Páls þessi vera að rætast:
Þegar mín er brostin brá,
búið Grím að heyja,
Þorsteinn líka fallinn frá
ferhendurnar deyja.
En nú hefir Helgi Valtýsson sýnt
°g sannað með hinu skemtilega
Ijóðasafni sínu, Aldrei gleymist
Austurland .... (Norðri, 1949), að
ferhendurnar lifa enn góðu lífi á
Austurlandi og meðal Austfirðinga
beggja megin hafs.
„Landið okkar“ er ástaróður til
íslands, hins ógnfagra og harða
lands. „Óspiltur íslendingur í fram-
andi landi þráir engu fremur sum-
arið en veturinn íslenska. Ekki síð-
ur en nóttleysa vorsins seiðir hann
skammdegið. Tunglsljós yfir ísum
og hrímfölvan mána leggur hann
fyllilega á borð við sólskin og sunn-
anvind og Sörlareið í garð. Ef til
vill er það öllu öðru fremur hrein-
leikinn og ákveðnin, svipfestan,
tröllatrygð og tröllatök náttúru,
sem hylur ekki náðarleysi sitt undir
brosandi blæjum grænna blómviða,
mætir ekki mannskepnunni með
neinni yfirborðsblíðu, heldur kann-
ast einfaldlega og opinskátt við kald-
rifjaða afstöðu hins þeysandi hnatt-
ar til mannlegs lífs“.
Greininni lýkur með hvöt til ís-
lendinga um að spilla ekki svip
landsins en halda því hreinu og ó-
snortnu eftir mætti.
Greinarnar „Heilindi og Óheil-
indi“ eru ádrepur til íslensku þjóð-
kirkjunnar, sem Gunnari þykir
heldur kröfulítil og lítilþæg fyrir
hönd drottins síns. Hyggur hann að
helst mundi til bóta að gera skilnað
ríkis og kirkju, mundu þá þeir er
í raun og veru unna kirkjunni gera
betur við hana en nú tíðkast. Þess-
ari skoðun var mótmælt af manni
úr prestastétt.
Greinin um „Dani“ er þjóðarlýs-
ing, sem íslendingum er verulegur
fengur í, svo illa sem þeir þekktu
sambandsþjóð sína. Og eigi þurfa
Danir að blygðast sín fyrir þennan