Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1949, Side 84

82
TIMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
gys að prestum og kreddukenning-
um.
Því hefir verið haldið fram, að
vér Vestur-íslendingar höfum ort
meira í hlutfalli við fólksfjölda en
heimaþjóðin, og hver ný ljóðabók,
sem út er gefin hér, því verið litin
óhýru hornauga. Þetta hefir verið
svo oft endurtekið, að við erum fyr-
ir löngu farin að trúa því. Þessi kór-
villa hefir líklega spunnist af því,
að blöðin hér hafa verið greiðvikn-
ari en heimablöðin. Ekkert er samt
fjarri sanni en þetta. Ég hefi mér
til trúarstyrkingar, spurt þann
manninn, sem einna mest hefir gjört
sér far um að kynna sér ljóðagjörð
vora, og telst honum til, að rúmlega
40 ljóðabækur og kver hafi verið
prentuð eftir Vestur-Islendinga síð-
an landnám hófst hér. Ætla má, að
álíka margir að auk hafi ort og
birt vísur og kvæði í blöðunum.
Þetta er 75 ára afrakstur og sýnist
að vísu talsverður. En nú vill svo
vel til, að ég hefi hér fyrir framan
mig, svart á hvítu, eftir íslenskan
fræðimann heima á ættjörðinni,
sem enginn vænir um staðlausu
stafi, að á vissu tuttugu ára tímabili
á þessari öld hafi verið gefnar út
hjá heimaþjóðinni í milli 400 og 500
kvæðabækur; og leynir hann ekki
þeirri hugsun, að ekki muni þær all-
ar hafa verið prentaðar „vegna
þorsta þjóðarinnar í þessar bók-
mentir“. Já, víða er nú pottur brot-
inn. Ef það er rétt að fjórði hluti
þjóðarinnar hafi flutt vestur, þá er
okkar kvæðasafn eins og dropi í
hafið. Samanburður á bókmenta-
legu gildi getur ekki komið til
greina. Enginn nútíma bókrýnir fær
með nokkurri vissu sagt, hverjum
augum næsta eða næst-næsta kyn-
slóð kunni að líta á verk þeirra, sem
nú yrkja. Og menningarsögulegt
gildi þeirra kvæða getur stundum
orðið þyngra á metunum, þegar
fram líða stundir, en fágað og
snurðulaust form. Öldur rísa og öld-
ur falla, og það eitt bjargast á land
úr hafróti tímans, sem dýpsta
strengi snertir í mannlegum hjört-
um á sem ílestum tímum.
Einhver hefir sagt, að aliir ís-
lendingar séu skáld, það er: geti
eða hafi einhvern tíma á ævinni
sett saman vísur eða kvæöi. Sjálí-
sagt eru nú þetta ýkjur, en þó sé
ég ekkert, sem gæti verið því til
fyrirstöðu, ef löngunin er nógu
sterk. Sjálf tungan hefir reglu-
bundnar áherslur og söngvinn
hrynjanda, og hver heilvita maður
getur lært að ríma; enda töldu for-
feður vorir ljóðagjörðina meðal í-
þróttanna. En eins og það er talið
víst, að sumir séu skáld, þótt þeir
yrki ekki, þá er það og eins víst,
að sumir þeir, sem bera það við
að kveða, eru ekki skáld, í þess orðs
besta skilningi. Og svo eru enn aðr-
ir, er syngja ósjálfrátt eins og fugl-
arnir, af því að ljóðið liggur þeim
á tungu, af því að það er þeim eðli-
legasta útrás instu hjartans tilfinn-
inga.
Höfundur þessara kvæða var einn
af þeim.
Gísli Jónsson