Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1956, Page 107

bækur
89
skáld Guðmundsson og Davíð skáld
Stefánsson. Einnig eru þar fjórar
æviminningar dáinna merkismanna,
sjö ávörp og minni, flutt á héraðs-
samkomum og við komu góðra gesta.
A.lt þetta, sem hér hefir verið nefnt,
er mátulega stutt, kjarnyrt og vin-
fast — án smjaðurs. Þá koma nokkr-
ar þingræður, en aðeins þær sem
snerta helstu áhugamál hans á Al-
Þingi, svo sem aðskilnað ríkis og
kirkju, fræðslumál ríkisins og hærri
ttientaskóla. Skal hér ekkert sagt
um stefnur eða skoðanir, en sjá má,
hór sem annars staðar að Þorsteinn
hefir verið málafylgjumaður mikill.
Blest að tölu eru erindi hans við
skólasetning og skólaslit, yfir tutt-
ugu als. Eru þau vitanlega svipaðs
eðlis, heilbrigðar hvatningar til sið-
gaeðis, námfýsi og reglusemi, og
þott þeim svipi mjög saman, eru
þau þó hvergi tómar endurtekningar.
í miðri bókinni er flokkur, sem
Uefnist Af ýmsu íagi. Það eru sam-
omuerindi ýmisleg. Virðist mér
þar ljósast koma fram lífsskoðanir
öfundarins. Hann dregur óspart
e uivið úr fornritum þjóðarinnar og
Pjóðsögunum, og verður það honum
a lifandi myndum hinnar íslensku
Woðarsálar. Vil ég í því sambandi
uefna: Örlagavefur, Nátíiröllið á
gugganum; 0g Örvar-Oddur og
gmundur Eyþjófsbani. í Örlagavef
^r®ðir höf. hina átakanlegu harm-
gu Gísla Súrssonar og Auðar, og
0f^st að þeirri niðurstöðu, sem
að Ur Var kencl 1 barnalærdómnum,
k misgjörðir feðranna falli á af-
lið^ur þeirra í þriðja og fjórða
ald segir hann, komast
rei lengra en örlagadísir hins
uuverulega lífs. Barnið og stúlkan
í Nátttröllinu verður honum að
ímynd sakleysisins og hreinleikans
sem sigrar myrkravöld næturinnar.
Örvar-Oddur er hinn stóri leitandi
andi, sem leggur undir sig ókunn
lönd, siglir Hrafnistu-byr gegn
veðrum og vindum, og skýtur örv-
um Gusis, örvum ljóssins, sem ávalt
hitta í mark og aldrei glatast.
Ögmundur, segir hann, er hin illa
kynfylgja mannkynsins. Hann veld-
ur ófriði, ósamlyndi og andlegri
niðurlægingu. Oddur sættist að vísu
við hann að kalla, af því að hann er
ódrepandi — fremur andi en maður.
í sama anda eru hin skemtilegu
erindi um Helgu hina fögru og
Trúarskoðanir Helga magra. Ein
allra skemtilegasta greinin í þessum
flokki er Spjall um íslenzkar þjóð-
sögur. Þar á hann heima, þar er
hann í essinu sínu.
Þorsteinn Jónsson er ekki, að ég
held, trúmaður í þess orðs vanalegu
merkingu. Háttprýðin, siðgæðið og
hin forna drengskaparhugmynd
ganga eins og rauður þráður í gegn
um alla bókina. Ég hygg að honum
svipi til Helga hins magra, eins og
hann túlkar trúarhugmyndir hans.
Nöfn guðanna muna minstu — hug-
sjónin er fyrir öllu. Eða eins og
Grímur kvað:
Hvort Buddha þessi, heiðnum hinn
hallaðist kreddum að,
þriðji kendist við Kóraninn,
kemur í sama stað.
Ég held að um hann megi segja
það sem sagt var um annan mætan
íslending:
Hann er sannheiðinn maður.