Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1962, Blaðsíða 24

6
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
laus en virðuleg; minningarræðan
var faguryrt og lýsti vel hinum
látna hugsuði og athafnamanni, en
það var hann hvort tveggja í óvenju-
lega ríkum mæli, samhliða hetju-
skapnum og vísindamennskunni;
einnig voru lesin, ásamt tilhlýðandi
ritningargreinum, kvæði, sem Vil-
hjálmi höfðu verið sérstaklega kær,
eða vörpuðu ljósi á hann sem mann,
skapferli hans og hetjudáðir. Dr.
Fred Berthold Jr., sem er forseti
Tucker Foundation og prófessor í
trúfræði við Dartmouth College,
stjórnaði kveðjuathöfninni.
II.
í Hulduárhvammi í Nýja-íslandi
sá Vilhjálmur Stefánsson fyrst
dagsins ljós 3. nóv. 1879, og var því
kominn langt á 83. aldursár, er hann
lézt. í Ámesbyggðinni í Nýja-íslandi
átti hann því sínar rætur og vitan-
lega ættarræturnar djúpt í mold og
menningu fslands um aldaraðir. í
Hulduárhvammi má segja, að hann
hafi stigið sín fyrstu spor, þótt barn-
ungur færi hann þaðan. En hver
veit, hve snemma barnshugurinn
mótast eða hve djúp og varanleg hin
fyrstu áhrif verða á hjarta og sál,
Eitt er víst, að Halldór Helgason frá
Ásbjarnarstöðum hafði mikinn sann-
leik að mæla, er hann komst svo að
orði í andríku og fögru kvæði sínu
til Stephans G. Stephanssonar í ís-
landsferð hans 1917:
Þar sem fyrsta ljósið ljómar,
lyftist brjóstið, tárið skín,
þar fá hugans helgidómar
heildarblæ á gullin sín.
Það sem andans orku hvetur
oftast verður þangað sótt,
enginn kvistur grænkað getur,
gefi ei rótin sprettuþrótt.
íslenzka byggðin í Nýja-íslandi
hefir margsýnt það í lífi sona sinna
og dætra, að hún hefir átt, og á enn,
þann sprettuþrótt, sem orðið hefir
þeim vængur til flugs og uppspretta
orku til framsóknar og dáða, og
vafalítið hefir þá hennar frægasti
sonur átt eitthvað til hennar að
sækja í þeim efnum, án þess lítið sé
gert úr djúpstæðum ættarerfðum
hans og mótandi áhrifum umhverfis-
ins á hann á æsku- og unglingsárum
hans sunnan landamæranna.
Foreldrar Vilhjálms, Jóhann Stef-
ánsson, er var fæddur í Tungu á
Svalbarðsströnd við Eyjafjörð, og
kona hans, Ingibjörg Jóhannesdótt-
ir, hreppstjóra í Hofstaðaseli í
Skagafirði, fluttust vestur um haf
til Nýja-íslands árið 1876, en námu
land í Árnesbyggð vorið eftir; þau
voru því meðal fyrstu landnema þar
í byggð, og jafnframt í hópi þeirra,
er þar háðu, með mi'klum hetjuskap,
þá hörðu brautryðjendabaráttu, sem
skráð er óafmáanlegu letri í sögu ís-
lendinga vestan hafs, og einnig
geymist á söguspjöldum heimaþjóð-
arinnar.
Vorið 1881 fluttu foreldrar Vil-
hjálms suður í íslenzku byggðina í
Dakota og námu land í grennd við
Mountain. Kallaði Jóhann bæ sinn
Tungu eftir fæðingarstað sínum á
Svalbarðsströnd. Bjuggu þau hjón
síðan í Dakota til æviloka og voru
ágætlega látin. „Jóhann tók mikinn
og góðan þátt í safnaðarmálum Vík-
ursafnaðar í Dakota. Hann var vel
ritfær maður, ritaði oft greinar í
Norðanfara meðan hann var á ís-
landi,“ segir Thorstína Jackson
(Walters) í Sögu íslendinga í Norð-
ur-Dakofa (bls. 439). Um móðurætt