Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1962, Blaðsíða 33

SKALD ATHAFNANNA
15
Þessi leiðangur þeirra Vilhjálms
og Anders-ons varð víðfrægur, og
hinn merkilegasti fyrir margra hluta
sakir, enda kvað forstöðumaður
Ameríska Náttúrufræðisafnsins, dr.
Henry Fairfield Osborn, svo sterkt
að orði um hann, að enginn leið-
angur, sem safnið hefði staðið að,
hefði borið jafn giftusamlegan ár-
angur. (Sjá formála hans að þýðingu
Ársæls Árnasonar af bók Vilhjálms
Meðal Eskimóa, 1938).
Fjarri fór þó, að þar með væri
lokið sögulegum og ávaxtaríkum
rannsóknarferðum Vilhjálms í
heimskautslöndunum. Sumarið 1913
lagði hann, á vegum Kanadastjórn-
ar, upp í leiðangur, sem hafði með
höndum um fjögurra ára skeið fjöl-
þættar vísindalegar rannsóknir í
norðurhéruðum Kanada og Alaska.
Rannsökuðu þeir Vilhjálmur og fé-
lagar hans ókunn landsvæði, mældu
hafdjúpin og fundu ný lönd. Meðal
annars ferðaðist hann í þeirri ferð
langar leiðir á rekís, og var þar um
algera nýlundu að ræða. Margvís-
legir erfiðleikar og miklar hættur
urðu, að vonum, á vegi þeirra félaga,
og þar við bættist, að sumir ferða-
félagar Vilhjálms brugðust trausti
hans, óhlýðnuðust með öllu boðum
hans sem foringja fararinnar og risu
UPP gegn honum. Verður sú saga
ekki rakin hér, en hana geta menn
lesið í ferðabókum Vilhjálms.
Hvað sem því líður, þá var rann-
sóknarferð þessi, frá vísindalegu
sjónarmiði, hin árangursríkasta á
mörgum sviðum, og markaði í raun-
inni tímamót í rannsóknum heim-
skautslandanna, þar sem Vilhjálmur
hafði nú svo áþreifanlega sýnt í
verki og sannað með langri eigin
reynd þá kenningu sína, að hvítir
menn gætu lifað í heimskautslönd-
unum við sömu kjör og íbúar þeirra,
ef hinir fyrrnefndu semdu sig að
háttum hinna síðarnefndu. En ein-
mitt í þessari kenningu var fólginn
hinn sérstæði og mikilvægi skerfur
Vilhjálms til landkönnunarferða og
rannsókna á Norðurslóðum.
Að loknum þessum leiðangri Vil-
hjálms sæmdi ameríska Landfræði-
félagið (The National Geographic
Society) hann mesta virðingarmerki
sínu, Hubbard gullmedalíunni svo-
nefndu, og höfðu þeir heimskauta-
faramir Peary og Amundsen einir
hlotið hana á undan honum. í veizlu,
sem félagið hélt Vilhjálmi til heið-
urs, þegar honum var afhent heið-
ursmerkið, fluttu tveir frægustu
norðurfarar Bandaríkjanna, þeir
Peary admirall og Greely herforingi
ræðu, og fóru um afrek Vilhjálms
hinum mestu lofsyrðum. Komst
Peary, meðal annars, svo að orði
um Vilhjálm:
„Ég ætla ekki að gefa hér neitt
yfirlit um starf hans. Það mun hann
gera sjálfur. En ég leyfi mér aðeins
að geta þess, að hann hefir bætt
meira en 350,000 ferkílómetrum við
landabréfin á þessum svæðum —
meira en nokkur einn maður annar
um mörg herrans ár hefir gert. Hann
hefir mælt strandlengju þriggja
eyja, sem voru algerlega óþekktar
áður, og athuganir hans á öðrum
svæðum, svo sem að hafa staðfest
legu landgrunnsins, fyllt upp í ó-
þekktar eyður í eyjahafinu og það
sem honum hefir áunnizt með að
auka þekkingu okkar á iþessum
svæðum, er í rauninni ekki hægt að
meta að verðleikum.“