Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1962, Blaðsíða 50
32
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
sautjándu aldar. Því miður er nú
ekkert sýnishorn af málaralist hans
til, og er þó eflaust, að þar hefði mátt
sjá merki enskrar listar. Þau merki
verða því hvergi fundin, nema ef
vera mætti á rithönd Marteins, sem
enn er til og þykir sérlega fögur.
Marteinn var biskup í Skálholti
1548—56. Eitt af merkustu verkum
hans voru sálmaþýðingar, er prent-
aðar voru í Kaupmannahöfn 1555.
Sálmarnir voru þrjátíu og fimm að
tölu og eru þýddir úr þýzku (eftir
Lúter) flestir, fáir einir úr dönsku,
einn úr latínu, en enginn úr ensku.
Sennilega hefur Marteinn haft
lítinn áhuga á trúmálum á Englands-
árum sínum, enda er vafasamt, hvort
hann hefur heyrt nokkuð um sið-
bótina þar. Það var ekki fyrr en 1517
eða árinu áður en Marteinn fór
heim til íslands, að Lúter festi upp
sínar frægu iheses í Wittenberg.
Þeim var illa tekið í Englandi, og rit
dr. Lúters voru hátíðlega brennd í
Páls kirkju, og fjórum árum eftir
þann atburð tók sjálfur Henry VIII
svari hinnar kaþólsku kirkju í bækl-
i'ngi, sem hann skrifaði gegn Lúter
um sakramentin. Það var ekki fyrr
en 1533, að Henry vegna kvenna-
mála sinna tók í sínar eigin hendur
æðsta vald í kirkjumálum Englands,
og það er ekki fyrr en 1536, að
konungur boðar rétttrúuð siðaskipti.
Þá var og skammt að bíða þess, að
klaustrin væru rænd og kirkjum
spillt. — En hvort Marteinn biskup
hefur fylgzt með þessum málum, er
alls óvíst — ekkert bendir í þá átt.
Getið er um enskan lækni í Skál-
holti á síðari hluta sextándu aldar,4)
líklega síðasta fjórðungi aldarinnar.
Hann kvað hafa kennt Oddi lækni
Oddssyni á Reynivöllum (1564—
1649) lækningar, en Oddur hefur lát-
ið eftir sig lækningabók (í AM 700,
4to), er varð vinsæl mjög á sautj-
ándu öld. Hvort bók þessi beri
minjar hins enska læknis, verður
ekki séð af því, sem P.E.Ó. segir um
hana: „Það er bersýnilegt, að bók
þessi er að mestu þýðing, enda er
sumt á þýzku óþýtt . . .“ Frumrit
þau, er Oddur fór eftir, hafa eftir
því að dæma verið þýzk, en ekki
ensk. Aðra ritgerð skrifaði Oddur
um íslenzkar jurtir og grös (í AM
109, 8vo) „mest eftir útlendum rit-
um.
Tijdfordrijf Edur Lijtid Annals kuer.
lil Samans teiknad af mier Jone
Gudmundssyne aetatis 70 Anno Dmi
1644
Næst er að nefna Jón Guðmunds-
son lærða (1574—ca. 1650).5) Þótt Jón
væri „ólærður“ alþýðumaður, fá-
tækur og í horn hrakinn fyrir orð-
róm þann, er á honum lá fyrir
galdra, þá var hann allra manna
fróðastur eigi aðeins um náttúru
lands síns, heldur og um „náttúru"
flestra hluta í jörð og á. Einnig bjó
hann yfir annars konar fróðleik,
ekki sízt í sagnafræðum. Á efri ár-
um skrifaði hann syrpu þá, er hann
kallaði „Tíðsfordríf", en þar hefur
hann til tínt úr útlendum (þýzkum)
sagnaritum. Þar er sérstakur þáttur
um „kirknarán á Englandi“ og „Roð-
bert svikara“ (á dögum Vilhjálms
annars Englakonungs). Jón mun
hafa kennt sér dönsku og þýzku af
eigin rammleik, latínu kveðst hann
ekki kunna, og fór þó rétt með (sbr.
Halldór Hermannsson). Líklega hef-
ur hann ekki heldur kunnað ensku,