Fjölnir - 04.07.1997, Síða 71

Gunnar Smári Egilsson Syndug kirkja
Bænaklefinn er „sturtuklefi" þar sem Ijós Drottins baðar sýningar-
gestinn og hann hreinsast af syndum sínum fyrir blóð krists. Pegar
sýningargestir fara inn í klefann snýst heimurinn á hvolf og öll gildi fara
úr skorðum. Viska verður að heimsku og heimska verður að visku. Hinir
vitru og voldugu fá kinnroða.
1. Hæð á inngangi klefans er 101 sm. Priggja ára barn gengur upprétt
inn - táknmynd auðmýktar og barnslegrar einlægni.
2. Jesús tólf ára - Lúk. 2:41 - 51
3. Hinn fyrri Adam - Gamli sáttmálinn
4. Efe. 6:10-20 Alvæpni Guðs
5. Helgidómur á himni og jðrðu - Heb. 9:14
6. „Camera Obscura" gerð af Ijósopi sem sýnir heiminn á hvolfi inn í
klefanum
7. heimurinn á hvolfi eins og endurvarp í „Camera Obscura”
- 1. Kor. 1:26-31
8. Hinn nýi Adam - Tala Jesú er 888 (hæð á borði inn í bænaklefa 33 sm
- Kristur var krossfestur 33 ára) - Rom.10:9 nýi sáttmálinn
9. Syndafyrirgefningarsturta - Blóð Krists - Matt. 26:28
10. Hin einafórn - Heb. 10:1-18
trúi að ég geti fundið fyrir tilvist Guðs án þess að
leit mín þurfi að liggja um hátimbraðar kenning-
ar kirkjunnar um eðli náðarinnar, þrískiptingu
guðdómsins eða heilagleik kirkjunnar sjálfrar.
Samkvæmt þessu er ég því varla kristinn sam-
kvæmt skilningi þjóðkirkjunnar. En samt tel ég
mig ekki vanhæfan til að fjalla um messur. Þvert
á móti. TiJ hvers ætti kirkjan að kristna hinu
kristnu? Á hún ekki einmitt að tala til okkar
villuráfandi sauðanna sem þrá Guð? Veita okkur
leiðsögn, kenna og styðja okkur í leit okkar að
Guði?
Séra Ólafur Jóhannsson í Laugarneskirkju
talaði með þessum hætti til þjóðarinnar í útvarps-
messunni í morgun. Það er ekki hægt að gagn-
týna hann fyrir að hafa veigrað sér við að drepa á
vettvangi dagsins og nota hann til að draga fram
kristna afstöðu. Það væri frekar hægt að finna að
því að löngun hans til þess að sýna ffarn á að
kristnin sé lifandi og gefi kost á glöggskyggnri
sýn á vandamál dagsins hafi freistað hans til að
fierast of mikið í fang. Hann hefði betur fjallað á
ítarlegri hátt um sitthvað en sleppt öðru. Honum
lá næstum því of mikið á hjarta.
Predikun séra Árna Bergs í Áskirkju var hins
vegar líkust fyrirlestri í guðffæðideildinni. Fyrir-
lesturinn var um eðli náðarinnar. Þar sem ég —
syndaselurinn — sat undir henni velti ég fyrir
mér hvort mig skorti ekki undirstöðuþekkingu í
guðffæði til að ná til Guðs. Ég vildi skilja boð-
skapinn en missti þráðinn þegar ég reyndi að átta
mig á hárfínni merkingu þeirra guðffæðilegu
hugtaka sem voru séra Árna Bergi töm á tungu.
Og á eftir skaut þeirri hugsun niður í höfúðið á
mér hvort þjóðkirkjan væri á svipaðri leið og
skattkerfið; eftir því sem það hefur orðið tækni-
lega fúllkomnara hef ég átt æ erfiðara með að
skilja réttlæti þess. — Eða skólakerfið þar sem við
vörpum ábyrgð á menntun barnanna okkar á
svokallað fagfólk og vitum varla lengur hvað al-
mennileg menntun er. Hún er ekki lengur sam-
eign okkar og sameiginleg ábyrgð heldur viðfang
sérffæðinga í afmarkaðri deild í samfélaginu.
Einu sinni sat ég fúnd í foreldra- og kennara-
félagi skólans þar sem sonur minn stundar nám.
Ég mætti aðeins á þennan eina fund. Mér fannst
hann ótrúverðug sviðsetning á samstarfi. Skóla-
kerfið hefúr innprentað foreldrum að þeir hefðu
hvorki vit á né getu til að hafa umsjón með
menntun barnanna og að þeir eigi jafnvel rétt á
að vera lausir undan áhyggjum vegna hennar.
Þessi afstaða skólakerfisins gekk ekki upp. Að-
greining á uppeldi í skólum og á heimilum veikti
hvort tveggja. Þegar þetta var orðið öllum ljóst
greip skólakerfið til þess ráðs að kalla foreldrana
til sín og færa þeim í smáskömmtum aftur
ábyrgðina á menntun barnanna en aðeins, og því
aðeins, að þeir væru reiðubúnir að axla hana á
forsendum skólakerfisins.
Undanfarin ár hefúr þjóðkirkjan gripið til
svipaðra ráða og skólakerfið. Hún hefúr kallað
söfnuðinn til frekari þátttöku í messunni. f
Áskirkju skírði séra Árni Bergur þrjár stúlkur til
kristinnar trúar — þær Karitas MarIn, VicdIsi
Myrru og Auði Ósk — og minnti söfnuðinn á að
hann bæri í sameiningu ábyrgð á kristilegu upp-
eldi þeirra. í kirkjunni sám um 85 manns; þar af
um 30 vinir og ættingjar stúlkubarnanna og um
20 fermingarbörn með mætingarskyldu í messu.
Ég býst við að kirkjugestir hafi tvístrast eftir
messu og sumir þeirra muni ekki snúa aftur
nema til að vera viðstaddir fermingu, giftingu eða
skírn. Ég trúi því ekki að þessi hópur kirkjugesta
hafi verið söfnuður í þeim skilningi sem séra Árni
Bergur vísaði til.
Reyndar er ég viss í minni sök. Einhvers stað-
ar á leið sinni til nútímans tapaði kirkjan lifandi
tengslum við söfnuðina; hún varð að ríkisstofnun
sem var stjórnað af guðfræðingum og prestum og
smátt og smátt mótaðist hún samkvæmt hags-
munum stjórnenda sinna. Undanfarin ár hefúr
hún leitast við að ná aftur sambandi við söfnuð-
inn. En það er ekki létt verk og hún hefúr ekki
enn fúndið aðferðina.
Ekki vil ég gagnrýna breytt messuform, að
flytja altarisgöngu, skírnir og aðrar kirkjulegar
athafnir inn í messuna. Síður en svo. Það lýsir á
táknrænan hátt vilja kirkjunnar manna til að
virkja hinn almenna safnaðarmeðlim til starfs í
kirkjunni. En ég efast um að þetta sé nóg. Ég
held að fjarlægð kirkjunnar frá daglegu lífi fólks
sé meiri en svo að þetta breytta fyrirkomulag nái
að brúa bilið. Gamlir siðir kveikja ekki endilega
upp gamlar kenndir; þeir geta allt eins orðið við-
bót við innihaldslausa rútínu.
Ég hef engin svör við því til hvaða ráða kirkj-
an á að grípa. Mig grunar þó að svarið felist
fremur í leið séra Ólafs í Laugarnesi — að draga
fram hvernig beita má boðskap Jesú á vandamál
hins daglega lífs, hvernig hann getur verið okkur
sjálfsagt og eðlilegt leiðarljós í dagsins önn — en
með því að endurvekja hálfgleymda siði kirkj-
unnar í von um að það endurnýi hlutverk hennar
í samfélaginu; en það var sá andi er sveif yfir
guðsþjónustunni í Áskirkju í gær. Ég er — eins
og aðrir syndaselir — fremur fylgjandi almennu
trúboði í samfélaginu en endurreisn dulúðar,
sögu eða mikilleiks kirkjunnar.
16. mars
HótejgsltirKla__________________________
B0ÐUNARDAGUR MARlU
Háteigskirkja er nokkuð sérstæð kirkjubygging
og hefúr mátt þola gagnrýni fyrir að vera sam-
suða margra stíltegunda. Það má vel vera að svo
sé. En það er ekki galli nema menn séu sárt
haldnir af arkitektúrískum rétttrúnaði — trúi á
hinn hreina tón stílsins, að sá tónn sé til og að
æskilegt sé að finna hann. Rétttrúnaðararkitektar
seinni ára hafa í anda trúar sinnar berstrípað
kirkjumar langt umfram það sem sótsvartir
siðbótarmenn töldu Guði þóknanlegt. Altaristöfl-
urnar hafa meira að segja verið felldar út af sakra-
mentinu og í þeirra stað hengdir upp stílhreins-
aðir krossar. Annars staðar eru snyrtilegir stiga-
gangsgluggar hafðir fyrir ofan altarið; bæði til að
hleypa inn hreinni og ómengaðri birtu himinsins
og eins til að fyrirbyggja að í framtíðinni verði
hægt að hengja þar upp altaristöflu sem ef dl vill
stingur í stúf við litinn á gólfteppinu. Rússneskar
Ijósaperur eru algengasti ljósgjafinn í nýjum
kirkjum. Arkitektarnir sækja því rétttrúnað sinn
frekar til notagildis-efnishyggju rússneskra
kommúnista en upphafinnar tilbreiðslu Austur-
kirkjunnar. I kirkjum þar eystra má oft sjá
ógrynni af ljósakrónum sem söfhuðurinn hefúr
fært kirkjunni sinni í aldanna rás og saman
mynda þær margbreytilegt samræmi og endur-
spegla sögu safnaðarins og líf kirkjunnar. Rúss-
neskar Ijósaperur íslensku rétttrúnaðar-arkitekt-
anna ná ekki sömu áhrifúm — jafnvel ekki þótt
þeim sé dreift með skipulögðu skipulagsleysi um
loftið í von um að þær minni á himnafestinguna.
Þær verða aldrei annað en veik tilraun til að finna
hinn hreina tón reglunnar, festunnar, þekkingar-
innar, sem — eins og allir vita — er falskur tónn
í margbreytilegum samhljóm sköpunarverksins.
Það er því endurnærandi að sitja í Háteigs-
kirkju og virða fyrir sér ógnarstóra og litauðuga
mósaíkmyndina yfir altarinu — mér er sagt að
hún sé eftir Benedikt Gunnarsson. Saman við >-
Steincrímur Eyfjörð
Kristmundsson
Bænaklefi, 1994
Eigandi: Listasafn Islands.
Fjölnir
sumor '97 71