Fjölnir - 30.10.1997, Qupperneq 56

Fjölnir - 30.10.1997, Qupperneq 56
Gautí Sigþórsson Söguskoðun til sölu Bubbi Morthens: Þulið í byrgi í Öskjuhlíð „Hingað bæði og þangað þó þrálega höfum flakkað“ og hjakkað um öldurhús íslands ölvuð stigið dans korríró og dillidó aldrei drukkið nóg Hverjum er það að þakka þú eignaðist aldrei krakka ekki mér ekki honum þú glataðir öllum ævinnar vonum þú kynntist öðrum konum með kuldablik í auga og svarta svarta bauga Sofið hér sofið þar sofið hjá flestum seinast hjá mér Er ég ekki fríður fjandanum grimmari en blíður það svíður Réttu mér glasið góða mín greyið drekktu þitt brennivín ólukkan er örlög þín Argara gargara hættu þessu væli þetta er okkar bæli þetta er okkar eina bæli Þitt æskublik er löngu horfið lífið og lúinn hafa sorfið hjarta þitt og hjarta mitt óttinn elskar hreiðrið sitt „Hingað bæði og þangað þó þrálega höfum flakkað“ og hjakkað Aldrei aldrei slokknar þessi logi logaði jafnvel skærast inn á Vogi Ambara þambara þú ert ekki skýr þvöglumælta kýr Það má vera ég sé róni ruglaður dóni en systir hér sitjum við bæði bundin þessu æði sem leiddi okkur saman Einu sinni var það gaman einu sinni þótti okkur gaman Fj 56 olnir tímarit handa islendingum haust '97 gengur kaupum og sölum (þótt við tökum ekki endilega eftir því þegar við hlustum á útvarpið í bílnum eða horfúm á sjónvarpið á kvöldin að at- hygli okkar sé markaðsvara, svo dæmi sé tekið). Það gildismat sem ræðst af vöruskiptum leitast við að gera allt að vöru. Svo við höldum okkur við auglýs- ingarnar þá vita allir að þær selja ekki bara vörur heldur fýrst og fremst ímyndir eða óljósar tengingar milli tákna. Varan verður að tákni fyrir eitthvað annað sem ekki fest höndlað, líkt og bílar hafa átt það til undanfarið að tákna „frelsi" og „ást“ í íslenskum auglysingum. Þannig vitum við að ímyndir, tákn, hugmyndir og umfjöllun ýmiss konar hafe raunverulegt efnahags- legt gildi. Framsetningin verður í askana látin, ef við hugs- um um það að ferðamenn sem hing- að koma eru ekki að koma bara til að sjá eitthvert „raunverulegt" fsland, heldur það ísland sem er selt í bæklingum, blöðum og sjónvarpi, þessa margumræddu „ímynd landsins út á við“ sem fengið hefúr sjálfstætt gildi á undanförnum áratugum undir heitinu „land- kynning". Hlutí þess verkefúis er að búa til ímynd íslands sem uppsprettu ákveðinnar merk- ingar, ísland á að vera tákn um „hreinleika", „fegurð“, sitthvað „óspillt“ og umhverfisvænt, einhvern óljósan „náttúruleika“ þar sem lítil þjóð býr langt frá öðmm í sátt og samlyndi við stór- brotna náttúru og í nánum tengslum við sögna. ísland verður þannig að fjölnota tákni sem nota má á ótal vegu til að tengja útflutningsvörur jafnt sem túrisma fjölda óljósra, jafnvel dularfúllra merkinga. Líkt og bílarnir tákna ást og frelsi stendur fsland fyrir óspillta náttúm, fegurð, hreinleika og heilnæmi. Tólcn breqda á lcik Ferðamannaparadísin fsland, ffamandi landið í norðurhafi, eyjan hreina og heilnæma er ekki út- spekúlerað samsæri um að pretta útlendinga. Við fslendingar sýnum hvert öðm þessa mynd af alveg jafnmikilli sannfæringu og erlendum við- skiptavinum okkar. Hún væri heldur ekki svona sannferandi ef ekki væri fýrir einlæga trú okkar allra á hugmyndina um ísland hið hreina, óspillta og fagra. Sjálfsmynd þjóðarinnar markast ekki lengur af iðnvæðingu og innreið nútímans heldur landkynningu. Þess vegna er okkur í mun að gera ísland að eins fjölræðu og aðlaðandi tákni og kostur er. Það er einmitt í því samhengi sem tákn þjóð- ernishyggjunnar má endurvinna. Þau eru orðin gjaldgeng á alþjóðlegum markaði. Þjóðernis- hyggja sjálfstæðisbaráttu og fúllveldis markaðist af notagildi, hún sá þjóðinni fýrir gildismati, sjálfs- mynd og söguskoðun sem gerði henni fært að laga arfleifð bændasamfélagsins að iðnvæddu markaðssamfélagi. Hlutverk hennar var fýrst og ffemst „inn á við“, hún var lífsspeki nýiðnvæddr- ar þjóðar, nokkurs konar „veraldleg trúarbrögð" þar sem þjóðin, þjóðarandinn, sagan og þjóð- menningin voru upphafin. Sá hugsunarháttur er ekki gjaldgengur í fjölmiðlavæddum norðvestasta hluta Evrópska efnahagssvæðisins. Á síðari árum hefúr notagildi þjóðernishyggjunnar vikið fýrir skiptagildi, þannig að við ímyndum okkur þjóð- ina fýrst og fremst út frá „markaðinum". Hið trúarlega inntak rómantískrar þjóðernishyggju á sér engan grundvöll þegar íslenska þjóðin þarf að fóta sig á heimsmarkaði. í okkur eimir enn eftir af trú Jónasar og félaga á þjóðarandann, en við höfúm ekki efni á því að játa hana nema á tyllidögum. Samfara markaðsvæðingu íslenskrar þjóðernishyggju verð- ur ákveðin afhelgun þeirra tákna sem rómantíkin og sjálfstæðisbaráttan hóf á loft. Þannig verður forsetanum leyfilegt að leggja til teiknimynd um Snorra Þorfmnsson, þar sem íslendinga sögur eru ekki lengur helgar bækur uppi í hillu. Þessi hug- mynd markar í raun viðsnúning á hinni viðteknu meðferð sagnanna. Þær voru viðmið sem okkur bar að fára efrir, en nú getum við lagað inntak þeirra að öðmm og söluvænlegri fýrirmyndum, jafnvel endurskrifað það frá grunni og einungis stuðst við táknrænt vægi þeirra. Endurritun er örlög allra sögulegra texta og það verður að taka skýrt fram að ég er ekki að fordæma þá endurritun Gmnlendinga sögu sem Ólafúr Ragnar leggur til, né hneykslast ég yfir þeirri endurnýtingu á táknforða þjóðemishyggj- unnar sem hér er lýst. Saga sjálfrar þjóðernis- hyggjunnar er saga af endurritun sögu, bók- mennta og endurvinnslu tákna. Það er ekki einhver „betri“ pólitík innbyggð í endurritanir Jónasar ffá Hriflu og Jóns Aðils á íslandssögunni en fýrirhugaða endurrimn forsetans á Grœnlend- inga sögu. Ég syrgi ekki þá „afhelgun“ sem orðið hefur á táknum þjóðernishyggjunnar samfea fjölmiðlavæðingu og auknum markaðstengslum íslands og umheimsins (t. d. með EES-samningn- um). Spurningin er hvort við gemm verið sátt við ríkjandi gildismat sem skilgreinir þjóðerni jafnt sem sjálfsmynd einstaklinga út frá neyslu og þeim táknum sem neysluvömnum fýlgja. Það eru engar nýjar fréttir að segja markað- inn vera ráðandi viðmið um nær allan heim. Síð- ur er minnst á það hvernig vitund okkar mótast af markaði, viðskiptum og neyslu. Svo ég endur- taki mig aðeins, þá kemur sókn skiptagildisins inn á sífellt fleiri svið mannlegrar reynslu fram í því hvernig við tölum og hugsum um heiminn. Hversdagslega er sagt að fráskilið fólk sé „komið á markaðinn“, almenningur er orðinn „neytend- ur“, einstaklingurinn er „neytandi" og um kirkjur er talað sem kristilegar þjónustustofnanir þar sem sálnahirðar veita söfnuðinum ýmsa „þjónustu“. Fyrst okkur líður ágætlega að hugsa á þennan hátt, hvað er þá því til fýrirstöðu að endurtúlka og endurrita sögu okkar og bókmenntir á for- sendum markaðarins? ■ Rltaskrá: Arnar Cuðmundsson. .Mytan um Island. Ahrrf þjóðernishvggju á íslenska stiórnmélaumræðu." Skirnir, 169. ár (vor 19951. DV. 26. júlí 1997, s. 20: .Fyrsti hviti maðurinn sem fæddist I Ameriku: ...og hét sá sveinn Snoni.' Cunnar Karlsson. .Hvað er svona merkilegt við sjálfstæðisbaráttuna?" Timarit Máls og menningar 55. árg., 4. hefti 1994. Harvey, Davld. The Condition of Postmodernlty. Blackwell: Oxford 1990. Marx, Karl. Karl Marx: Selected writings. David McLellan (ritsti.). Oxford University Press: Oxford 1977. Morgunblaöið, 22. júlí 1997, s. 4: .Cerð verði teiknimynd um Snorra Þorfinnsson." Slgríður Matthíasdóttir. .Réttlæting þjóðernis. Samanburður á alþýðufyrirlestrum Jóns Aðils og hugmyndum Jóhanns Cottlieb Fichte." Skímlr, 169. ár (vor 1995). Slgurður Nordal. Islenzkmenning. Mál og menning: Reykiavik 1942. Porsteinn Þorstelnsson. Arbók MCMXLVII. Dalasýsla. Ferðafélag Islands: Reykjavik 1947.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100

x

Fjölnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fjölnir
https://timarit.is/publication/985

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.