Læknablaðið - 15.04.1995, Síða 83

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
355
íðorðasafn lækna 64
Endurskoðun íðorðasafns
Síðustu tveir pistlar hafa fjall-
að um nokkur heiti sem tengjast
svæsnum sýkingum og við-
brðgðum gegn þeim. Sú um-
fjöllun sýnir að fræðilegar nafn-
giftir á erlendum málum og skil-
greiningar ýrnissa fyrirbæra
hafa breyst til samræmis við
aukna þekkingu á eðli hinna
sjúklegu breytinga. Mikilvægt
er að íslensku íðorðin séu einnig
endurskoðuð reglulega þannig
að þau nái að taka þeim breyt-
ingurn sem nauðsynlegar eru á
hverjum tíma. íðorðasafn
lækna er sá staðall sem nota ber
þegar ritað er um læknisfræði-
legt efni á íslensku. Nauðsyn-
legt er því að íðorðasafnið sé
alltaf „rétt". Markaður fyrir
safnið er hins vegar ekki það
stór að nýjar útgáfur geti litið
dagsins ljós á fárra ára fresti.
Hins vegar fer nú vafalaust að
verða tímabært að gefa út eitt
smáhefti til viðbótar og birta
þar nauðsynlegar viðbætur og
þær leiðréttingar sem gerðar
hafa verið eða þarf að gera á
aðalsafninu.
Bólgusótt
í síðasta pistli var nteðal ann-
ars birt hið nýlega fræðiheiti
systemic inflamniatorv response
syndronte. Þetta heiti ásamt til-
heyrandi skilgreiningu var sett
frant á sameiginlegri ráðstefnu
American College of Chest
Physicians og Society of Critical
Care Medicine í Chicago á
miðju ári 1991 (sjá Chest
1992:101:1644-55). Pá þegar
hafði orðið til heitið septic
syndronie, sem notað var um
þau almennu viðbrögð sem
fram komu í líkamanum við al-
varlega sýkingu. Ljóst varð hins
vegar áð svipuð viðbrögð gætu
komið fram við alvarlega bólgu-
sjúkdóma, án þess að um sýk-
ingu væri að ræða, til dæmis við
alvarlegan bruna, útbreidda
áverka og briskirtilsbólgu án
sýkingar. Að nota heitið septic
syndrome um viðbrögð án sýk-
ingar fannst ýmsum ekki við
hæfi og því var hið nýja heiti
systemic inflammatory respon-
se syndrome sett fram. Bein ís-
lensk þýðing á því gæti verið:
heilkenni almcnnra bólguvið-
bragöa. Skilgreiningin felur í
sér að fyrir hendi séu fleiri en
eitt af eftirtöldum einkennum:
sótthiti eða lækkun líkamshita,
hraður hjartsláttur, hröð önd-
un, hækkun eða lækkun hvítra
blóðkorna og vinstri hneigð.
Petta fyrirbæri vill undirritaður
nefna bólgusótt. Sótt hefur oft
verið notað sem síðari liður í
heitum sjúkdóma sent stafa af
sýkingu, einkum ef hækkaður
líkamshiti, sótthiti, fylgir.
Sýklasótt
Einn helsti undirflokkur
bólgusóttar er einmitt sepsis, al-
menn bólguviðbrögð við sýk-
ingu. í 63. pistli kom fram að
innrás örvera (sýkla) í blóðrás,
sýklablæði, sé ekki óhjákvæmi-
legur þáttur í sepsis. Rökrétt
gæti þá verið að nota heitið
septicemia um bólgusótt nteð
sýklum í blóðrás. Niðurstaða
fyrrgreindrar ráðstefnu var hins
vegar sú að svo mikið ósamræmi
væri nú í notkun heitisins sept-
icemia að það bæri að leggja
alveg niður. Á sama hátt er
hvergi minnst á heitið pyemia,
sem vafalítið ber þá einnig að
leggja niður. í 62. pistli var þess
getið að sepsis hefði fengið heit-
ið graftarsótt í íðorðasafni
lækna. Undirritaður leggur nú
til, í ljósi fyrrgreindrar endur-
skoðunar, að því verði breytt og
að sepsis fái heitið sýklasótt.
Pað verður þá hliðstætt við fyrr-
greinda tillögu að heiti á syst-
emic inflammatory response
syndrome, bólgusótt. Bacterial
sepsis getur síðan heitið bakt-
eríusótt, fungal sepsis sveppa-
sótt og viral sepsis veirusótt.
Til að loka hringnum má snúa
aftur að upphaflegri beiðni Pór-
is Helgasonar, sem greint er frá
í 62. pistli. Fulminant sepsis fær
þá heitið svæsin sýklasótt. Skil-
greining hennar verði: Brátt og
alvarlegt sjúkdómsástand sem
stafar af almennum viðbrögð-
um gegn sýkingu, með eða án
sýklablæðis. Líklegt er þó að
heitið fulminant sepsis eigi eftir
að hverfa, en í stað þess komi
severe sepsis, sem er nú form-
lega skilgreint hugtak: Sýkla-
sótt með truflun á líffærastarf-
semi, minnkuðu gegnflæði eða
lækkuðum blóðþrýstingi. Nota
má sama íslenska heitið, svæsin
sýklasótt.
Jóhann Heiöar Jóhannsson