Læknablaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82:119-21
119
Ritstjórnargrein
Astmalyfjameðferð
Kostnaður og ávinningur
Umræður um heilbrigðismál einkennast æ
meira af efnahagslegum sjónarmiðum. Nýir,
áhrifaríkir, en dýrir meðferðarmöguleikar eru
jafnvel taldir ógna afkomu ríkissjóðs. Læknar
verða í vaxandi mæli að taka þátt í umræðum
um hinar fjárhagslegu hliðar heilbrigðisþjón-
ustunnar, ef þeir ætla sér að hafa áhrif á þróun
hennar. Ársútgjöld vegna lyfjameðferðar
hvers einstaks sjúklings nema oft tugum eða
hundruðum þúsunda og sífellt koma fram ný
og dýr lyf sem bæta líðan og horfur. Astmalyf
eru gott dæmi um þessa þróun, en samkvæmt
upplýsingum heilbrigðisráðuneytisins hefur
kostnaður vegna astmalyfja undanfarin fimm
ár nær tvöfaldast og nam heildarkostnaðurinn
305 milljónum árið 1994. Einkum er notkun
innöndunarstera kostnaðarsöm (156 milljónir).
Notkun astmalyfja hefur aukist svipað á ís-
landi og öðrum Norðurlöndum (mynd) miðað
við fjölda skilgreindra dagskammta fyrir hverja
1000 íbúa. Notkunin er þó minnst á íslandi og
aðeins 67% þess sem hún er í Svíþjóð þar sem
hún er mest. I nýlegri rannsókn (1) var borin
saman tíðni astmaeinkenna og astmalyfjanotk-
unar í Reykjavík og nokkrum öðrum norræn-
um borgum. Meðal þeirra sem höfðu fengið
astmakast eða voru með astmaeinkenni voru
hlutfallslega mun færri með astmalyf í Reykja-
vík. Því virðist ólíklegt að astmaeinkenni séu
ofmeðhöndluð hér á landi. Má leiða að því
líkum að astmi hafi frekar verið vangreindur,
til dæmis sem öndunarfærasýking, og með-
höndlaður með sýklalyfjum. Þannig er ekki
vitað hvort raunveruleg tíðni astma hefur auk-
ist á íslandi eins og víða erlendis. Hins vegar
hefur orðið veruleg fjölgun sjúklinga með
langvinna teppusjúkdóma; langvinna berkju-
bólgu og lungnaþembu (2). Sjúklingum með
þessa sjúkdóma nrun vafalaust fjölga enn frek-
ar þegar þeir aldursflokkar sem mest hafa
reykt, komast á efri ár. Meðferðarvenjur lang-
vinnra teppusjúkdóma á íslandi virðast svipað-
ar því sem gerist í Evrópu (3,4), enda ekki
kostur annarrar meðferðar en reykbindindis
og ofangreindra lyfja. Óljóst er hversu gagn-
legir innöndunarsterar eru við langvinnum
teppusjúkdómum og hefur reynst erfitt að spá
fyrir um árangur hjá einstökum sjúklingum,
sumir svara meðferð aðrir ekki. Ljóst er þó, að
ekki er að vænta árangurs hjá sjúklingum með
hreina lungnaþembu, en við teljum sjálfsagt að
reyna innöndunarstera hjá fólki með langvinna
berkjubólgu og teppu. Jafn sjálfsagt er að láta
ekki slíka sjúklinga vera endalaust með ofan-
greinda meðferð, sérstaklega ef hún ber ekki
augljósan árangur, heldur sjá einnig hvernig
þeim vegnar lyfjalausum.
Kostnaður (samfélagsins) vegna astma og
langvinnra teppusjúkdóma er margþættur og
þessir sjúkdómar skerða lífsgæði mikils fjölda
fólks. Auk lyfjakostnaðar fellur til kostnaður
vegna læknisheimsókna, bráðavitjana, sjúkra-
húsvistar og missis vinnu- og skóladaga. Þá er
ótalinn kostnaður samfélagsins vegna ótíma-
bærra dauðsfalla, sem þó eru fátíð hér á landi
vegna astma miðað við það sem gerist víða
annars staðar (2). Erfitt er að meta heildar-
áhrif, kostnað og ávinning lyfjameðferðar og
annarra meðferðarúrræða. Vissulega er unnt
að meta áhrif breyttrar lyfjameðferðar á kostn-
að í heilbrigðiskerfinu, dánartölur og fjarvistir
frá vinnu og skóla. Slíka þætti má mæla í krón-
um og aurum en þeir einir mega þó ekki ráða
alfarið þegar rætt er hvort ákveðin meðferð sé
réttlætanleg, heldur verður að sjálfsögðu að
hugsa um áhrif á líðan og lífsgæði sjúklinga.
Aukinn kostnaður vegna bættrar lyfjameð-
ferðar getur skilað sér sem sparnaður í ofan-