Læknablaðið - 15.07.1997, Blaðsíða 14

482
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
Tveir sjúklingar í hópi B hafa látist. Annar
greindist 1984 með fjölkímskrabbamein á stigi
I. Æxlisvísar voru nokkuð hækkaðir fyrir að-
gerð (AFP = 4800) og einnig eftir (AFP =
990), fékk hann því til viðbótar fjöllyfjameð-
ferð með cisplatíni og urðu æxlisvísar eðlilegir.
Fimmtán mánuðum eftir greiningu byrjuðu
verkir í baki og fundust meinvörp í hrygg.
Hann fékk lyfja- og geislameðferð til viðbótar
og taldist hann læknaður. Brátt hvítkyrninga-
hvítblæði greindist síðan 1988, rúmlega tveim-
ur árum eftir að hann lauk meðferðinni, og lést
hann árið 1990. Krufning var ekki framkvæmd,
en myndgreiningarrannsóknir og æxlisvísar
fyrir andlát sýndu engin merki um upphaflegan
sjúkdóm.
Hinn sjúklingurinn greindist með fjölkíms-
krabbamein árið 1994. Hann hafði við grein-
ingu sjúkdóm á stigi III, með 12 cm æxli í eista
og með eitlameinvörp í miðmæti. Hann reynd-
ist með sjúkdóm sem lét ekki undan fjöllyfja-
meðferð með cisplatíni, opinni aðgerð til að
minnka æxlismassa og geislun á æxlið. Hann
greindist skömmu eftir lok meðferðar með
meinvörp í lifur og lést 12 mánuðum eftir grein-
ingu.
Untræða
Hlutfall sáðkrabbameins og annarra frjó-
frumuæxla í eistum virðist svipað hér á landi
(47%) og í flestum Evrópulöndum og Banda-
ríkjunum (12,13). Líkt og fyrir sáðkrabbantein
sem hafa heldur hærra nýgengi eða í kringum
2,0 á móti 1,8 á 100.000 íbúa (7) er nýgengi
annarra frjófrumuæxla mun lægra á Islandi en í
Danmörku og Noregi (12-14), hærra en í Finn-
landi (2) en svipað og í Bandaríkjunum (13).
Nýgengi virðist breytilegt eftir löndum og
tímabilum, eins og rannsókn á sáðkrabbameini
á íslandi virðist styðja. Þó virðist vera tilhneig-
ing til aukningar á nýgengi eistakrabbameins
og þá ekki síður á þessum flokki, til dæmis í
Danmörku og Bretlandi (15). Ekki virðist hafa
orðið aukning í nýgengi sjúkdómsins á rann-
sóknartímabilinu líkt og flest virðist benda til
með sáðkrabbamein hér á landi (7).
Sjúklingar í þessari rannsókn eru rúmlega
sjö árum yngri að meðaltali (29,1 ár) en þeir
sem greindust með sáðkrabbamein (36,6 ár)
hér á landi á árunum 1971-1990. Flestir greinast
á aldrinunt 25-29 ára sem er sambærileg ald-
ursdreifing og í öðrum rannsóknum (2,13,16).
Ekkert barn greindist með þessa gerð æxla en
yngsti sjúklingurinn var 17 ára sem er svipað og
sést erlendis (17). í sáðkrabbameinsrannsókn-
inni (7) sást ákveðin tilhneiging til lækkandi
meðalaldurs en ekki verður séð að sama eigi
við um önnur frjófrumuæxli hér á landi.
Varðandi orsakir þessa sjúkdóms er mjög
lítið vitað líkt og um sáðkrabbamein (7). Laun-
eista hefur verið tengt við aukna áhættu á
krabbameini í eista. Algengi launeista er um
það bil 8% í erlendum rannsóknum (18), eng-
inn hafði launeista í okkar rannsókn en einn í
sáðkrabbameinsrannsókninni (7).
Algengasta einkennið í þessum sjúklinga-
hópi er fyrirferð með verkjum og/eða þyngsla-
tilfinningu (54%). í öðrum rannsóknum er
verkjalaus fyrirferð algengust (12,13,19) og
verkir og/eða þyngslatilfinning er því algengari
í þessari rannsókn (56% miðað við 30-46%)
(12,13,19). Þetta skýrist líklega fyrst og fremst
af mismunandi skráningu, því oft er einungis
talað um þyngslatilfinningu í eistanu en ekki
verk. Enginn fannst fyrir tilviljun við læknis-
skoðun en fimm höfðu einkenni vegna mein-
varpa (9%) sem er sambærilegt við aðrar rann-
sóknir (13).
Stærð æxlanna í rannsókninni var að meðal-
tali um 4 cm sem er sambærilegt við aðrar
rannsóknir (19). Stærsta æxlið reyndist 12 cm
en sá sjúklingur hafði haft einkenni í meira en
sex mánuði og lést síðar úr sjúkdómnum. Flest-
ir, eða tæplega helmingur sjúklinganna (46%),
fundu fyrir einkennum í hálfan til tvo mánuði
áður en þeir greindust og aðeins 5% greindust
innan tveggja vikna. Þessi töf á greiningu er
sambærileg við erlendar rannsóknir (1,4,20).
Vefjagerð í okkar rannsókn er svipuð þeirri
sem kom fram í eldri íslenskri rannsókn á eista-
æxlum (16). Miðað við erlendar rannsóknir
virðast fósturvísiskrabbamein heldur algengari
hér á landi (13). í þessu sambandi er þó rétt að
nefna að í eldri greinum er stuðst við ólík kerfi
við flokkun þessara æxla. í þessari rannsókn
voru öll æxlin flokkuð að nýju samkvæmt nýj-
ustu skilmerkjum og eldri vafatilfelli metin
með nýjum litunaraðferðum.
Algengara er að þessi æxli greinist í hægra
eista og er nánast sama hlutfall hjá okkur og í
eldri íslensku rannsókninni (16,13). Hins vegar
fannst ekkert æxli í báðum eistum en slíkt sést
yfirleitt í 2-3% tilfella (13).
Við greiningu voru 51% sjúklinganna á stigi
1 og því með staðbundinn sjúkdóm. í norskri
og finnskri rannsókn var þetta hlutfall 49% og