Læknablaðið - 15.07.1997, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
483
45% (1,2). Á hinum stigunum eru einnig nokk-
uð sambærileg hlutföll (21). Athyglisvert er að
af þeim 26 sjúklingum í hópi B sem voru á stigi
I við greiningu fengu 10 (38%) sjúkdóminn á
ný sem er svipað því sem sést í öðrum rann-
sóknum (2,13,22,23).
Lífshorfur sjúklinga með sjúkdóminn bötn-
uðu marktækt á rannsóknartímabilinu en fimm
ára lífshorfur voru 36% á árunum 1971-1977 en
98% eftir það. Lífshorfur á fyrra tímabilinu eru
heldur lakari en sést hefur í erlendum rann-
sóknum fyrir tíma cisplatíns (1,2,21). Saman-
burður við aðrar rannsóknir er þó varasamur
vegna fæðar sjúklinga í hópi A.
Lífshorfur sjúklinga á síðara tímabilinu
(hópur B) gerast varla betri erlendis hvort sem
miðað er við staðbundinn eða útbreiddan sjúk-
dóm (fimm ára lífshorfur oftast yfir 90% fyrir
stig I-IV og um 80% fyrir stig Ilb-IV) (1,5,21).
Aukningin er greinileg og skýrist ekki af bætt-
um lífshorfum karla almennt á rannsóknar-
tímabilinu. Skýringin er án efa virkari lyfja-
meðferð, en upp úr 1978 var að jafnaði farið að
beita meðferð með cisplatíni ásamt öðrum
krabbameinslyfjum. Gagnsemi þessarar með-
ferðar kemur vel fram í rannsókn okkar þar
sem næstum allir með meinvörp læknast nú
þrátt fyrir útbreiddan sjúkdóm.
Aðeins tveir sjúklingar í hópi B eru látnir.
Annar hafði sjúkdóm á stigi I við greiningu og
lést tæpum sjö árum síðar úr bráðu hvítkyrn-
ingahvítblæði en áður hafði hann gengist undir
kröftuga lyfja- og geislameðferð. Spurningin er
hvort meðferðin hafi átt þátt í myndun hvít-
blæðisins. Aukin tíðni síðkominna krabba-
meina, þar á meðal hvítblæðis, er vel þekkt
sem fylgikvilli krabbameinslyfjameðferðar.
Áhættan er þó ekki þekkt og ræðst væntanlega
af tegund lyfja, skömmtum og lengd meðferðar
(25). Við teljum ósennilegt að upphaflegi sjúk-
dómurinn hafi valdið dauða sjúklingsins með
beinurn hætti þar sem ekkert hafði komið í Ijós
í eftirliti.
Hinn sjúklingurinn hafði fjölkímskrabba-
rnein á stigi III og lést 12 mánuðum eftir grein-
ingu úr sjúkdómnum. Hann reyndist með sjúk-
dóm, sem ekki lét undan kröftugri lyfja- og
geislameðferð né heldur aðgerð sem gerð var í
þeim tilgangi að minnka æxlismassa í kviðar-
holi.
Afdrif fyrrnefndra sjúklinga breytir þó ekki
þeirri staðreynd að lífshorfur hóps B eru mjög
góðar (98%), sem verður að teljast mjög góður
árangur. Til samanburðar létust 64% af sjúk-
lingunum í hópi A, allir af völdum sjúkdómsins
að því best er vitað. Fjórir þessara sjö sjúklinga
höfðu sjúkdóm á stigi IV, tveir á stigi Ila og
einn á stigi Ilb.
Meðferð frjófrumuæxla af þessari gerð hefur
breyst mikið á síðustu tveimur áratugum með
tilkomu nýrra lyfja og greiningaraðferða (26)
og á það við um ísland frá árinu 1978. Misjafn-
ar meðferðarleiðir eru þó notaðar eftir löndum
eða landsvæðum, með svipuðum árangri.
Ræður þar miklu hversu vel sjúklingar geta eða
vilja framfylgja langri meðferð eða eftirliti.
Þannig hefur það verið stefna í Bandaríkjunum
(27) og á sumum landsvæðum í V-Evrópu að
haga meðferð með tilliti til þessa hjá sjúkling-
um með sjúkdóm á stigi I og II. í þessum
löndum hefur verið við lýði að fjarlægja eitla í
aftanskinurými samfara eistabrottnámi. Slík
meðferð tryggir betur lækningu þeirra sem
ekki sinna eftirliti (27). Aðgerðin hefurþó haft
í för með sér slæma aukaverkun, þar sem sjúk-
lingar verða oft ófrjóir sökum þess að sáðlát
verður ekki ellegar að sæði leitar upp í þvag-
blöðru (28). Fylgjendur slíkrar aðgerðar hafa
þó á síðari árum í vaxandi mæli beitt aðgerðum
sem verja taugar og minnka tíðni þessarar
aukaverkunar (29). Á öðrum meðferðarstofn-
unum var lyfjameðferð oftast beitt við sjúkdóm
á stigi I, en nýrri rannsóknir hafa sýnt að gott
eftirlit með sjúklingum tryggir góðar horfur
með lyfjameðferð taki sjúkdómur sig upp.
Við meðferð þessara æxla hefur eftirfarandi
meðferðarleið verið höfð að leiðarljósi hér-
lendis á liðnum árum, en fyrri meðferðarleiða
getið ef við á.
Ávallt er rétt að fjarlægja eistað með nára-
skurði. Ekki skal taka grófnálar- eða skurðsýni
gegnum pung, þar sem hætta er á að æxlið sái
sér í aðgerðarsvæðið. Náraskurður hindrar
æxlisútbreiðslu af völdum aðgerðar, þar sem
klemmt er fyrir æðar frá æxli, áður en æxlið er
handfjatlað (6). Sýni smásjárskoðun frjó-
frumuæxli af þessari gerð ræðst áframhaldandi
meðferð af útbreiðslu. Mæling æxlisvísa er
gerð fyrir og eftir aðgerð. Viðvarandi hækkun
á æxlisvísum (AFP og/eða B-HCG) sýnir út-
breiðslu út fyrir eista. Vetnissviftir mjólkur-
sýru (LDH) er oft hækkaður sé stór hluti æxlis
sáðfrumugerðar. Æxlisvöxtur í hýði, eistaneti
(rete testis), eistalyppu eða æðum hefur í för
með sér aukna hættu á útbreiðslu. Til að stiga
sjúkdóm er gerð ómskoðun af eitlum í aftan-