Læknablaðið - 15.07.1997, Blaðsíða 66

530
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
Frá öðrum þjóðum
Svíar, Norðmenn, Hollend-
ingar, Nýsjálendingar og
Bandaríkjamenn (Oregon) hafa
gert tillögur til forgangsröðunar
í heilbrigðisþjónustu.
Holland
Nefnd var falið að setja fram
nokkrar grundvallarreglur sem
tryggðu heilbrigðisþjónustu
fyrir alla. Þetta var þó ekki gert,
heldur voru gerðar tillögur um
meginkjarna heilbrigðisþjón-
ustunnar og um skilyrði sem
lœknisaðgerð þarf að uppfylla
til þess að greiðsla fáist af al-
mannafé.
1. Er læknisaðgerðin nauðsyn-
leg til þess að einstaklingur-
inn verði starfhæfur?
2. Er aðferðin framkvæman-
leg?
3. Er aðgerðin árangursrík?
4. Má rekja sjúkdómsástandið
til rangs lífsstíls og fellur
hann því undir nokkurs kon-
ar sjálfsábyrgð?
Nýja-Sjáland
Þar eru tillögur nokkuð á
annan veg. Mikil áhersla er lögð
á forgangsröðun í þágu samfé-
lagsins.
1. Meðferðin þarf að borga sig.
2. Meðferðin þarf að vera hag-
kvæm með tilliti til efna og
úrræða.
3. Meðferðin þarf að vera
gagnleg eða í samræmi við
gildismat samfélagsins.
4. Settar voru reglur um for-
gangsröðun í heilsuvernd.
Svíþjóð og Noregur
Tillögur Svía og Norðmanna
eru á ýmsan hátt frábrugðnar
þessum tillögum sem hér hafa
verið nefndar. Meiri áhersla er
lögð á siðfræði og meira tillit
tekið til heilsufarshagsmuna
einstaklingsins en þeirra virku
og sterku í samfélaginu. Minni
umræða er um hverjir séu verð-
ugir þjónustunnar, með tilliti til
þýðingu þeiiTa fyrir þjóðfélagið
eða heppilegs lífsstfls, heldur en
kemur fram í tillögum Hollend-
inga, Nýsjálendinga og sérstak-
lega Oregonbúa.
1. Virðing fyrir manngildi: All-
ir skulu hafa sama rétt til
meðferðar óháð einstak-
lingsbundnum einkennum
og högum, svo sem aldri,
sjálfsköpuðum skaða, fjár-
hags- og félagslegri stöðu.
2. Þörf: Lögð er áhersla á rétt
þeirra sem eru í mestri þörf
fyrir þjónustu.
3. Samábyrgð með þeim sem
veikastir eru fyrir.
4. Arangur meðferðar með til-
liti til skynsamlegs kostnað-
ar.
5. Samanburður skal ekki
gerður milli sjúkdómsflokka
heldur frekar innan hvers
sjúkdómsflokks.
6. Alvarleika sjúkdómsins.
Bandaríkin - Oregon listinn
Medicaid
Listi þessi er á vegum
Medicaid sem tryggja á fátæk-
um heilbrigðisþjónustu. Megin-
inntakið er að þjónustan sé,
- nauðsynleg fyrir grunnheil-
brigðisþjónustuna,
- verðmæt fyrir þjóðfélagið,
- verðmæt fyrir einstaklinginn.
Tilraun með Oregon-for-
gangsröðunina skal standa í
þrjú ár. Ljóst er að meiri áhersla
er lögð á hlut samfélagsins en
einstaklingsins enda hefur veru-
leg gagnrýni komið fram.
Forgangsröðun að
mati höfundar
Mikil og hröð framþróun hef-
ur orðið í skurðaðgerðum og
meðferð. Nú er til dæmis unnið
að þróun þrívíddar skanntækis
sem auðveldar læknum yfirsýn
við aðgerðir. Ennfremur eru nú
gerðar tilraunir með eyðingu
æxla án skurðaðgerðar og geisl-
unar. Sendar eru útvarpsbylgjur
(ljós- eða hljóðbylgjur) úr
tveimur áttum inn í æxlið og
myndast þá orkusvið sem getur
eytt æxlinu, til dæmis í brjósti,
lifur, lungum, heila, nýrum og
öðrum líffærum án skurðað-
gerða. Þetta tæki er nú í
reynslunotkun á þremur sjúkra-
húsum í Bretlandi. Samfara
þessari þróun mun draga úr þörf
fyrir svæfingar, blóðgjafir,
saumaskap og legudeildir.
Fyrirsjáanlegt er að allflestar
skurðaðgerðir (70-80%) verði
framkvæmdar á dagdeildum og
þar af leiðandi verða dýrar legu-
deildir á skurðdeildum þunn-
skipaðar. Sjúklingar munu vist-
ast á sjúklingahótelum og mótel-
um í vaxandi mœli. Vistun í
legurýmum sérgreinastofnana
er dýrasta þjónusta heilbrigðis-
rnála og telja margir að draga
muni úr heildarkostnaði við
heilbrigðisþjónustu er fram líða
stundir. Til þess að svo verði
þarf að draga úr legudeilda-
byggingum í framtíðinni enda
búurn við íslendingar þjóða best
í því tilliti.
Alvarlegir sjúkdómar sem
eru ekki á lækna meðfæri í dag
verða líklega læknanlegir á
morgun. Dæmi: M.S. sjúkdóm-
ur, alnæmi og jafnvel Alzheim-
ers og Parkinsonsveiki. Einnig
má nefna miklar framfarir sem
orðið hafa í meðferð hjarta-,
æða- og liðasjúkdóma á undan-
förnum árum sem auðvelda að-
gerðir á eldra fólki. Þar af leið-
andi er ekki unnt að leysa for-
gangsröðun í eitt skipti fyrir öll,
heldur verða þau niál að vera í
stöðugri endurskoðun.
Norðurlandaþjóðir og að
nokkru leyti Hollendingar
skera sig nokkuð frá öðrum á
þann veg, að þeir leggja höfuð-