Læknablaðið - 15.07.1997, Blaðsíða 38

504
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
brunaáverka af völdum hitaveituvatns vera
hærri hér á landi en erlendis.
Ályktun: Mögulegt ætti að vera að draga úr
tíðni brunaslysa hér á landi með aukinni út-
breiðslu heitavatnslása á blöndunartækjum
sem hindra að kranavatn verði heitara en 52-
54°C og með aukinni fræðslu.
Inngangur
Sár af völdum bruna eru alvarlegt heilsufars-
legt vandamál. í Bandaríkjunum hefur verið
metið að á ári hverju þurfi 250.000 manns
læknishjálp og 75.000 sjúkrahúsvist vegna
brunasára. Brunasár verða ekki einungis í elds-
voðum heldur eru ástæður þeirra einnig heitir
vökvar eða hlutir, rafmagn, ertandi efni, geisl-
un og fleira. Oftar en ekki verða slys þessi inni
á heimilum vegna vankunnáttu eða kæruleysis
(1,2).
Frá lokum fimmta áratugarins hafa margar
rannsóknir verið framkvæmdar og mikið verið
skrifað um meðferð brunasára og þá sérstak-
lega meðferð alvarlegri brunaáverka (3). Þrátt
fyrir það hefur faraldsfræði brunasára í af-
mörkuðum þjóðfélagshópum ekki verið rann-
sökuð að sama marki (4,5). Einungis hefur
verið birt ein rannsókn sem skoðar faralds-
fræði brunaáverka á Islandi (6).
Faraldsfræðilegar rannsóknir sem þessi geta
nýst við mat á þörf á heilbrigðisþjónustu og eru
ekki síður nauðsynlegar í forvarnarstarfi, ef
finna á atriði í umhverfinu sem hægt er að
breyta til að draga úr slysahættu. Tilgangur og
markmið þessarar rannsóknar var að skoða
faraldsfræði alvarlegri brunasára á íslandi og
reyna að meta stærð þessa vandamáls hér á
landi.
Efniviður og aðferðir
Á Landspítalanum í Reykjavík hefur undan-
farna áratugi verið starfrækt eina raunverulega
brunamiðstöð landsins. Þangað koma allir
sjúklingar sem þurfa á sérfræðimeðferð að
halda vegna alvarlegra brunaáverka. Oft er
frummeðferð hafin annars staðar en venjulega
er reglan sú, ef þörf er á sérhæfðri framhalds-
meðferð, að sjúklingum er vísað á lýtalækn-
ingadeild Landspítalans. Börn yngri en 16 ára
fá þó yfirleitt sérfræðimeðferð á barnadeild
Landspítalans, en undir meðferð lýtalækna.
Rannsóknin náði yfir fimm ára tímabil,
1988-1992, og náði til allra sem voru lagðir á
sjúkrahús eða létust af völdum brunaáverka á
tímabilinu. Miðað var við meðaltalsfjölda ís-
lendinga á þessu tímabili, sem var 255.297 og
voru börn fimm ára og yngri 25.686.
Farið var yfir allar sjúkraskrár sjúklinga sem
lágu á Landspítalanum vegna brunasára og
fengu greininguna bruni (ICD 9. útgáfa:
940-9) á þessu tímabili. Einnig var skoðað
hvort sjúklingar hefðu legið inni vegna bruna-
sára á öðrum sjúkrahúsum á Stór-Reykjavík-
ursvæðinu eða á Fjórðungssjúkrahúsinu á Ak-
ureyri (FSA).
Mest áhersla var lögð á að fá fram hvar
sjúklingur var þegar hann brenndist, hver or-
sökin var og hvaða þættir aðrir stuðluðu að
brunanum. Skráð var hvort slysið varð á heim-
ili eða utan þess.
Vegna brunaslysa innan heimilis var skráð
hvar á heimili slysið varð. Staðir utan heimilis
gátu verið vinnustaður, skóli, bifreið eða tóm-
stundastarf annars staðar. Aldur og kyn sjúk-
linganna voru skráð, einnig umfang og dýpt
brunasáranna. Börn fimm ára og yngri voru
tekin út sérstaklega. Ef sjúklingur var með
fleiri en eitt brunasár var hæsta gráðutala
skráð.
Brunavaldar voru flokkaðir með eftirfarandi
hætti: eldur, snertibruni, heitir vökvar eða
annað svo sem ertandi efni, geislun, rafmagn,
sprenging eða bráðinn málmur. Heitir vökvar
gátu verið hitaveituvatn úr krönum, ofnum og
hitaveiturörum eða vökvar sem höfðu verið
hitaðir upp svo sem kaffi, feiti, vatn eða soð.
Loks voru afdrif sjúklinga athuguð, hvort
húðflutningur var hluti meðferðar eða hvort
sjúklingur lést. Þá var fjöldi legudaga vegna
hvers brunaáverka skráður og hvaða þættir
aðrir en brunasárin sjálf orsökuðu lengri eða
skemmri sjúkrahúsdvöl.
Upplýsingum var upphaflega safnað á þar til
gerð eyðublöð og þeim komið á tölvutækt
form. Fyrri hluti rannsóknarinnar fór fram í
ársbyrjun 1994 þar sem teknir voru þeir sjúk-
lingar sem lágu inni vegna brunasára á Land-
spítalanum og voru eldri en 16 ára (10). Síðari
hlutinn fór fram nokkrum mánuðum síðar
sama ár og voru þá teknir með allir aðrir
brunasjúklingar.
Alls greindust 275 sjúklingar með bruna
(combustio eða ambustio) á Landspítalanum á
tímabilinu. Hjá fjórum voru aðalinnlagnar-
ástæður aðrar en brunaáverki og ekki fundust
upplýsingar um sjö sjúklinga. Á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur fengu þrír greininguna bruni en