Læknablaðið - 15.09.1997, Page 11

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
555
Truflanir á líkamsstöðu og göngulagi
Yfirlitsgrein
Sigurlaug Sveinbjörndóttir, Gísli Einarsson
Sveinbjörnsdóttir S, Einarsson G
Disorders of stance and gait: a review
Læknablaðið 1997; 83: 555-67
This article reviews disturbances in posture and gait
in patients with neurological, orthopaedic and rheu-
matological disorders. The clinical symptoms of gait
disturbances associated with upper and lower motor
neuron dysfunction, extrapyramidal disorders, sen-
sory, cerebellar and other neurological conditions as
well as diseases of the skeleton are described.
Key words: gait, stance, disorders, neurological, rheumat-
ological, orthopaedic, skeletal disorders.
Ágrip
í þessari yfirlitsgrein er fjallað um truflanir á
líkamsstöðu og göngulagi af völdum tauga- og
stoðkerfissjúkdóma. Drepið er á helstu kvart-
anir sjúklinga, klínísk einkenni göngulagstrufl-
ana og fjallað um helstu sjúkdóma í tauga- og
stoðkerfi sem þeim valda, svo sem efri og neðri
hreyfitaugartruflun, skynkerfis- og hnykiltrufl-
anir og utanstrýtusjúkdóma, auk göngulags-
truflana af völdum ýmissa stoðkerfiskvilla.
Skoðun á tauga- og stoðkerfi sjúklinga með
slík einkenni er einnig rædd.
Frá endurhæfingar- og hæfingardeild Landspítalans.
Fyrirspurnir, bréfaskipti: Sigurlaug Sveinbjörnsdóttir, endur-
hæfingar- og hæfingardeild Landspítalans, v/Eiríksgötu,
150 Reykjavík. Sími: 560 1430, bréfsími: 560 1433.
Lykilorð: göngulagstruflanir, líkamsstaða, taugasjúkdóm-
ar, iktsjúkdómar, stoðkerfissjúkdómar.
Inngangur
Eitt af sérkennum mannsins er að standa og
ganga uppréttur. Upprétt staða og eðlilegt
göngulag, sem öllum finnst sjálfsagt, krefst
hins vegar flókinnar heila- og taugastarfsemi
sem er langt frá því að vera fullskilin, þótt ýmis
atriði hennar hafi verið skilgreind. Göngulag
sérhvers manns mótast af ýmsum þáttum og
getur verið sérkenni hans í þeim mæli, að unnt
sé að greina hann á göngulaginu einu. Aldur,
kyn, persónuleiki, sjón, jafnvægi og stöðu-
skynjun eru nokkrir þættir sem móta göngulag-
ið, og ákveðnar væntingar eru gerðar til göngu-
lags manna með þetta í huga.
Til eðlilegs göngulags þarf flókna samhæf-
ingu ýmissa stjórnþátta. f fyrsta lagi þarf stuðn-
ingsviðbrögð gegn falli. Sífelld leiðrétting á sér
stað til viðhalds á uppréttri stöðu, einkum með
samdrætti vöðva sem rétta úr hryggsúlunni,
mjöðmum og hnjám. Þessi stöðuviðbrögð eru
háð samspili á milli mænu og heilastofns. í
öðru lagi þarf göngulag, það er ákveðið hreyfi-
ferli. Þetta er frumstætt ferli sem er til staðar
við fæðingu og er unnt að framkalla í tilrauna-
dýrum sem heilahvelin hafa verið fjarlægð úr,
með því að þrýsta undir þófana. í þriðja lagi
þarf jafnvægið að vera í lagi. Boð frá togvið-
tækjum vöðva þurfa að skynjast eðlilega og
einnig hnykils- og andarkjarnaboð (cerebello-
vestibular), svo að hárfínt samspil hnykils,
innra eyrans og annarra stjórnþátta jafnvægis
megi njóta sín. í fjórða lagi þarf ákveðinn kraft
eða spyrnu til þess að komast áfram (1,2).
Kvartanir sjúklinga með
göngutruflanir
Þótt göngutruflanir tengist fjölmörgum sjúk-
dómum eru kvartanir sjúklinga yfirleitt fá-
breyttar. Dettni er algeng kvörtun og er oft