Læknablaðið - 15.09.1997, Blaðsíða 71

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
607
5.3.3. Skimpróf fyrir HIV
(með samþykki sjúklings).
5.3.4. Ef condylomata er um-
hverfis og/eða í þvagrásaropi er
ráðlagt að framkvæma þvagrás-
arspeglun.
5.3.5. Skoða endaþarms-
svæði og gera endaþarmsspegl-
un ef condylomata er þar að
finna.
5.4. Meðferð karls
Meðferð fer eftir útbreiðslu.
Ef um er að ræða fá og smá con-
dylomata nægir stundum pensl-
un með podophyllin eða
podohyllotoxin. I öðrum tilfell-
um þarf að grípa til rafmagns-
eða leysibrennslu. I einstaka til-
fellum er ráðlögð umskurn og
5-Fu krem í þvagrás. Interferon
má nota í völdum tilfellum.
6. Brjóstakrabba-
meinsleit
Brjóstakrabbameinsleit fer
fram með brjóstaröntgen-
myndatöku og sjálfskoðun
brjósta.
6.1. Tilhögun hópskoðana -
hlutverk læknis
6.1.1. Hópskoðun er fólgin í
brjóstaröntgenmyndatöku (ein
eða tvær myndir) á tveggja ára
fresti (lágmark 18 mánuðir) í
aldurshópnum 40-69 ára.
6.1.2. Brjóst kvenna skulu
þreifuð ef kona óskar þess sér-
staklega eða hefur fundið nýjan
eða vaxandi hnút eða þéttingu,
nýlegan inndrátt, glœra eða
blóðlitaða útferð úr geirvörtu,
eða sár á henni. Ef kona sem
kemur í hópskoðun gefur upp
slík einkenni, skal það staðfest
af skoðunarlœkni sem merkir
þá við „Brjóstamyndun - klín-
ísk“ á eyðublaðið og skráir
skoðun sína í athugasemdadálk
skoðunar (sjá 6.3.). Finnist
þreifanlegur hnútur eða þétt-
ing, skal jafnframt beðið um
brjóstaástungu. Séu einkenni
hins vegar ekki til staðar að mati
læknis, merkir hann við
„Brjóstamyndun - hópleit“.
6.1.3. Lögð skal áhersla á að
kenna konum sjálfskoðun
brjósta, hvetja til reglulegrar
iðkunar hennar og að leita strax
lœknis, ef vart verður við ný eða
vaxandi einkenni frá þeim.
6.2. Hjá konuni 30-39 ára má
taka hópskoðunarmyndir, ef
eftirtalin atriði eru fyrir hendi:
6.2.1. Brjóst eru erfið í þreif-
ingu (stór, þétt eða þrymlótt).
6.2.2. Mikill ótti er við sjúk-
dóminn (til dæmis vegna ættar-
sögu).
I þessum tilvikum skal skoð-
unarlæknir merkja við „Brjósta-
myndun - hópleit“ og skrá at-
hugasemdir. Lágmarkstími
milli slíkra hópskoðana er 12
mánuðir, en ekki er mælt með
reglubundinni myndatöku á
essum aldri.
.3. Klínísk brjóstaröntgen-
myndataka (tvær til þrjár mynd-
ir, ásamt sérmyndum, þreifingu
og ómskoðun að mati röntgen-
læknis) skal gerð í stað hóp-
skoðunarmynda á öllum konum
30 ára og eldri (sbr. þó 6.4.), ef
eftirtalin einkenni eru fyrir
hendi við skoðun brjósta:
6.3.1. Nýr eða vaxandi Imút-
ur, greinileg þétting eða afmark-
aður þrymill.
6.3.2. Nýlegur inndráttur
geirvörtu eða í húð.
6.3.3. Blóðlituð eða glœr út-
ferð úr geirvörtu (einnig skal
tekið strok frá geirvörtu og beð-
ið um tíma í mjólkurgangarann-
sókn (glactography)), eða sár á
geirvörtu (einnig tekið strok).
Sama gildir, ef kona verður
vör við slík einkenni milli hóp-
skoðana eða þau uppgötvast á
annan hátt, enda séu þau stað-
fest áður við lœknisskoðun.
Hafi kona þreifanlegan hnút
eða þéttingu (6.3.1.) skal jafn-
framt vísa henni til brjósta-
ástungu.
6.4. Konur yngri en 30 ára,
þungaðar konur eða með barn á
brjósti eiga yfirleitt að fara fyrst
í ómskoðun og ástungu, ef þær
falla undir lið 6.3.1. eða 6.3.2.,
en síðar í klíníska brjóstarönt-
genmyndatöku ef þær rann-
sóknir gefa tilefni til að mati
röntgenlæknis. Óski skoðunar-
læknir eftir röntgenmyndatöku
hjá svo ungri konu, skal hann
hafa um það samráð við rönt-
genlækni. Um útferð úr geir-
vörtu og sár á henni gildir sama
og hjá eldri konum sbr. 6.3.3.
6.5. Eftirlit eftir br jóstakrabba-
meinsmeðferð
Eftir aðgerð á brjósti vegna
brjóstakrabbameins er mælt
með árlegri brjóstaröntgen-
myndatöku í 10 ár, en síðan á
tveggja ára fresti. Æskilegt er
að slíkt eftirlit fari fram sem
venjuleg hópskoðun, nema
klínísk einkenni gefi tilefni til
annars.
7. Sérskoðun brjósta -
brjóstamóttaka
I Leitarstöð er starfrækt sér-
stök móttaka, brjóstamóttaka,
fyrir konur með klínísk brjósta-
vandamál, og starfa þar læknar
sérfróðir um brjóstasjúkdóma, í
náinni samvinnu við lækna rönt-
gendeildar og frumurannsókna-
stofu. Konum með einkenni frá
brjóstum er beint við tímapönt-
un til brjóstamóttökunnar í
móttöku Leitarstöðvar, úr hóp-
skoðun og frá læknum utan
Leitarstöðvar. Ábyrgur sér-
fræðingur annast brjóstaástung-
ur í þreifingu og klínískt eftirlit.
8. Eftirlit og meðferð
meinsemda í brjóstum
8.1. Þreifanlegum hnútum, sem
dæniast góðkvnja eftir mynda-
töku (röntgen- eða ómntyndir)
og ástungu, skal fylgt eftir með
annað hvort:
8.1.1. Klínísku eftirliti á
brjóstamóttöku Leitarstöðvar
eða hjá tilvísandi lækni eftir tvo
til þrjá tíðarhringi. Ef breyting
hverfur ekki á þeim tíma er tek-
in ákvörðun um hvort konunni
sé vísað til skurðsýnistöku.
8.1.2. Tilvísun til skurðlæknis
ef konan er eldri en 30-35 ára og
með vel þreifanlegt góðkynja
bandvefsæxli (fibroadenoma).
8.2. Ef krabbamein er staðfest
eða grunur er um það eftir