Læknablaðið - 15.09.1997, Page 46

586
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
lega fjórðungi tilfella sjúkraflutninga. Að hluta
til gæti verið skýringa að leita í því að afleys-
ingastarfsfólk heilsugæslustöðvarinnar beiti
sjúkraflutningum frekar sem úrræði en föstu
starfsmennirnir.
Áfangastaður sjúkraflutninganna var í flest-
um tilvikum stóru sjúkrahúsin í Reykjavík. I
þremur af hverjum fjórum tilfellum var ekið
með hinn sjúka eða slasaða framhjá Sjúkrahúsi
Suðurlands á Selfossi til Reykjavíkur. Á því
geta verið ýmsar skýringar en í þessari rann-
sókn var þeirra ekki leitað.
Aldrað fólk var í meirihluta þeirra sem flutt-
ir voru. Að hluta til gæti skýring þess verið hið
háa hlutfall aldraðra af íbúum héraðsins, en
eins og áður hefur komið fram eru tæp 20%
íbúa 65 ára og eldri. Þessi niðurstaða er þó
engan veginn einsdæmi. Bandarískar rann-
sóknir benda til mikillar notkunar eldra fólks á
bráðaþjónustu heilbrigðiskerfisins, þar með
talið sjúkraflutningum. Pessar rannsóknir sýna
að 30-55% eldra fólks sem kemur á bráðamót-
tökur í Bandaríkjunum kemur þangað í sjúkra-
bíl samanborið við minna en 10% þeirra sem
eru yngri en 65 ára (8-10). Bandarískar rann-
sóknir sýna einnig að hægt er að spá fyrir um
þörf fyrir sjúkraflutninga meðal annars með
vitneskju um fjölda aldraðra á upptökusvæð-
inu, en auk þess er hægt að nota til slíkra
útreikninga efnahagsástand samfélagsins og
fjölda ferðamanna (14).
Fróðlegt verður að fylgjast með þróun næstu
ára. Veruleg fækkun varð á sjúkraflutningum
síðustu tvö ár tímabilsins borið saman við árin
á undan. Á árinu 1994 var tekið í notkun hjúkr-
unarheimili á Kirkjubæjarklaustri. Tilkoma
þess hefur að öllum líkindum haft í för með sér
fækkun sjúkraflutninga, þar sem fyrir opnun
þess höfðu aldraðir í héraðinu dvalið í heima-
húsum oft við mjög erfið skilyrði í heilsufars-
og félagslegu tilliti. Hafði því stundum lítið
mátt út af bera til þess að flutningur í sjúkrabíl
um langan veg á sjúkrastofnun yrði óumflýjan-
legur. Erlendar rannsóknir hafa sýnt að góð
heilsugæsla og læknisþjónusta á hjúkrunar-
heimilum geta dregið úr þörf fyrir sjúkraflutn-
inga til sjúkrahúsa (15,16). Hins vegar stefnir í
enn meiri vöxt ferðamennsku á svæðinu sem á
móti gæti þýtt aukinn fjölda sjúkraflutninga úr
þeim hópi. Fjöldi sjúkraflutninga gæti því átt
eftir að aukast eitthvað aftur í kjölfar þessa, en
með breyttum hlutföllum notenda þjónustunn-
ar.
Af rannsókn þessari má draga þær ályktanir
að sjúkraflutningar og undirbúningur bráð-
veikra og slasaðra fyrir flutninga sé snar þáttur
í starfsemi Heilsugæslustöðvarinnar á Kirkju-
bæjarklaustri. Ekkert bendir til þess að þyrlu-
þjónusta muni koma í stað flutninga með
sjúkrabílum í nánustu framtíð nema þá í sér-
stökum tilfellum eins og hingað til. Heilsu-
gæslulæknar á svæðinu þurfa að vera vel að sér
í bráðalækningum ogjafnframt er mikilvægt að
sjúkraflutningamenn séu vel að sér að búa um
sjúklinga sem þarf að flytja, hvort sem þeir
hafa orðið fyrir slysum eða bráðum veikindum.
Þetta krefst reglulegrar viðhaldsmenntunar.
Einnig getur verið nauðsynlegt að fjölga heil-
brigðisstarfsfólki um sumartímann vegna auk-
ins ferðamannastraums.
Fleiri rannsókna er þörf á sjúkraflutningum
á íslandi. Til dæmis þarf að rannsaka þátt
ferðamanna í notkun bráðaþjónustu, þar með
talið sjúkraflutningum svo unnt verði að efla
frekar fyrirbyggjandi aðgerðir. Einnig sýnist
nauðsynlegt að kanna nánar notkun og þörf
eldra fólks fyrir bráðaþjónustu, þar með talið
sjúkraflutninga. Þar kemur til bæði vaxandi
hlutfall aldraðra í samfélaginu auk þeirra nið-
urstaðna að aldraðir séu þegar miklir notendur
þessarar þjónustu. Rannsaka þarf hvort unnt
sé að mæta þjónustuþörf aldraðra í meira mæli
á annan hátt en með flutningum á sjúkrastofn-
anir, þeim sjálfum og hugsanlega samfélaginu
öllu til bóta.
Þakkir
Þakkir fyrir aðstoð við samantekt þessa til
Jóhanns Ágústs Sigurðssonar prófessors, Jó-
hanns Þorleifssonar sjúkraflutningamanns og
Fjalars Haukssonar.
HEIMILDIR
1. Lög um heilbrigöisþjónustu nr. 97 1990.
2. Reglugerð um sjúkraflutninga nr. 503, 18. nóvember
1986.
3. Heilbrigðisskýrslur. Fylgirit 1982 nr. 1. Sjúkraflutningar.
Reykjavík: Landlæknisembættið, 1982.
4. Heilbrigðisskýrslur. Fylgirit 1990 nr. 6. Sjúkraflutningar
á íslandi 1988-1989. Reykjavík: Landlæknisembættið,
1990.
5. Jónsson ÓÞ. Sjúkraflutningar með flugvélum. Lækna-
blaðið 1980; 66: 280-7.
6. Sveinsdóttir EG, Möller A, Þráinsdóttir I, Jónsson Ó.
Sjúkraflutningar með þyrlu Landhelgisgæslunnar 1991.
Læknablaðið 1994; 80: 73-9.
7. Strange GR, Chen EH, Sanders AB. Use of Emergency
Departments by Elderly Patients: projections from a
multicenter data base. Ann Emerg Med 1992; 21: 68-73.