Læknablaðið - 15.09.1997, Blaðsíða 42

582
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
gæslustöðvarinnar er sjúkraflutningar. Þeir
fara að mestu fram á landi en langt er til sjúkra-
húsa, 200-250 kílómetrar.
Tilgangur: Tilgangur rannsóknarinnar var
að kanna og gera grein fyrir þeim hluta starf-
semi Heilsugæslustöðvarinnar á Kirkjubæjar-
klaustri sem laut að flutningi bráðveikra og
slasaðra á árabilinu 1990-1996.
Efniviður og aðferðir: Gerð var afturskyggn
athugun á sjúkraflutningum á vegum Heilsu-
gæslustöðvarinnar á Kirkjubæjarklaustri á
tímabilinu. Stuðst var við gögn flutningsaðila
og heilsugæslustöðvarinnar en öll skráning var
á fárra höndum og því tiltölulega auðvelt að
rekja sig til baka í upplýsingaleit. Sjúkraflutn-
ingarnir voru athugaðir með tilliti til tíðni, ald-
ursdreifingar, kynjaskiptingar, upphafs- og
áfangastaða, sjúkdómsgreininga, hvenær sól-
arhrings útköll voru, fylgdaraðila og hvort um
héraðs- eða utanhéraðsbúa var að ræða.
Niðurstöður: Rannsóknin sýndi, að á tíma-
bilinu var tíðni sjúkraflutninga um 50 á 1000
íbúa á ári. Á landinu öllu er þessi tala 72, í
Reykjavík 90. Ferðamenn voru rúmlega fjórð-
ungur fluttra. Slys voru orsök sjúkraflutning-
anna í tæplega þriðjungi tilfella. Áberandi var
fjöldi karla og eldra fólks, er það í samræmi við
erlendar rannsóknir. Talsverð fækkun varð á
sjúkraflutningum síðustu tvö ár tímabilsins
sem gæti meðal annars skýrst af tilkomu hjúkr-
unarheimilis á staðnum.
Ályktanir: Sjúkraflutningar og undirbúning-
ur bráðveikra og slasaðra einstaklinga fyrir þá
er snar þáttur í starfsemi heilsugæslustöðvar-
innar á svæðinu. Heilsugæslulæknar þurfa því
að vera vel að sér í bráðalækningum og jafn-
framt er mikilvægt að sjúkraflutningamenn séu
vel að sér að búa um sjúklinga sem þarf að
flytja, hvort sem þeir hafa orðið fyrir slysum
eða bráðum veikindum. Þetta krefst reglulegra
námskeiða til viðhaldsmenntunar. Nauðsyn-
legt getur verið að fjölga starfsmönnum heilsu-
gæslunnar á svæðinu um sunjartímann vegna
ferðamannastraums. Ekkert bendir til að
þyrluflutningar muni koma í stað flutninga
með sjúkrabílum í nánustu framtíð nema þá í
sérstökum tilfellum eins og hingað til hefur
verið. Góð heilsugæsla auk reglulegrar læknis-
þjónustu á hjúkrunarheimilum dregur úr þörf
fyrir sjúkraflutninga. ítarlegri rannsókna er
þörf á sjúkraflutningum á Islandi, meðal ann-
ars um þátt ferðamanna og aldraðra en hlutfall
þessara hópa fer vaxandi og þar með að öllum
líkindum hlutdeild þeirra í bráðaþjónustu svo
sem sjúkraflutningum.
Inngangur
Samkvæmt lögum um heilbrigðisþjónustu er
eitt af verkefnum heilsugæslustöðva að sjá um
sjúkraflutninga á starfssvæði sínu (1,2). í dreif-
býli er þessi þáttur talsvert umfangsmikill þar
sem vegalengdir sem flytja þarf sjúklinga eru
oft rniklar og starfsfólk heilsugæslustöðvanna
er þátttakendur í flutningunum, bæði sem
skipuleggjendur og fylgdarmenn. Til sjúkra-
flutninga í dreifbýli er í langflestum tilfellum
gripið að yfirlögðu ráði heilbrigðisstarfsfólks,
það er lækna eða hjúkrunarfræðinga. Miklu
skiptir, að vel sé vandað til framkvæmdar
þessa þjónustuþáttar þar sem bæði þarf að hafa
í huga velferð einstaklingsins sem þjónað er
svo og kostnað samfélagsins við þennan þátt
heilbrigðisþjónustunnar, en hann er umtals-
verður.
Saga skipulagðra sjúkraflutninga á íslandi er
talin hefjast með því að Reykjavíkurbær keypti
hestvagn til sjúkraflutninga árið 1917. Árið 1919
var fyrsti sjúkrabíllinn tekinn í notkun í
Reykjavík (3). Árið 1982 lét landlæknisem-
bættið gera heildarskýrslu um sjúkraflutninga
á landi á íslandi (3). í henni er farið yfir þáver-
andi stöðu málaflokksins auk þess sem birtar
voru tillögur til úrbóta, meðal annars um að
sjúkraflutningar yrðu framvegis á ábyrgð
heilsugæslustöðva og sjúkrahúsa. Árið 1990
kom út ný skýrsla á vegum landlæknisembætt-
isins unnin af Sjúkraflutningaráði og fjallaði
hún um sjúkraflutninga á íslandi 1988-1989 (4).
Að öðru leyti hafa rannsóknir á sjúkraflutning-
um á íslandi aðallega beinst að flutningum
með flugi (5,6). Erlendis hafa verið gerðar
rannsóknir á notkun neyðarþjónustu meðal
aldraðra, þar með talið sjúkraflutningum (7-
10).
Tilgangur þessarar rannsóknar er að gera
grein fyrir þeim þætti þjónustu Heilsugæslu-
stöðvarinnar á Kirkjubæjarklaustri sem lýtur
að flutningi bráðveikra og slasaðra einstak-
linga.
Efniviður og aðferðir
Starfssvæði Heilsugæslustöðvarinnar á
Kirkjubæjarklaustri er Skaftárhreppur í Vest-
ur-Skaftafellssýslu en mörk hreppsins í vestri
liggja um miðjan Mýrdalssand og í austri um
miðjan Skeiðarársand. íbúafjöldi hreppsins á