Læknablaðið - 15.09.1997, Blaðsíða 64

600
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
Fjórða aðalástæða þessarar
uppdráttarsýki dreifbýlislækn-
inganna er sú harðvítuga bar-
átta, er heimilislæknar háðu á
síðasta ári við stjórnvöld til að
rétta faglegan hlut heimilis-
lækninga og bæta kjör heilsu-
gæzlulækna. Þessi deila hjálpaði
okkur til að sjá ýmsa hluti í skýr-
ara ljósi en áður. Bæði stofu-
praktíkusar, læknar á bráða-
móttökum og sumir hjúkrunar-
fræðingar voru boðnir og búnir
til að taka á sig verkefni heilsu-
gæzlulækna og gerðu fjármála-
ráðherranum og vikapiltum
hans í samninganefnd þannig
kleift að þæfa málin vikum sam-
an, á meðan heilbrigðisráð-
herra opinberaði almennt getu-
leysi sitt. Þar sem sex vikna fjar-
vera af vinnustað virtist engu
ætla að skila, gripu heilsugæzlu-
læknar til þess örþrifaráðs að af-
sala sér samningsrétti og hluta
af mannréttindum sínum til þess
eins að þurfa ekki framar að
eiga orðastað við daufdumba
umboðsleysingja Fjármálaráðu-
neytisins. Þar sem jákvæður
árangur aðgerðanna hefur enn-
þá enginn orðið, eru heilsu-
gæzlulæknar þegar farnir að
yfirgefa stöður sínar og leita í
önnur verkefni eða flytja til
annarra landa, þar sem meiri
skilningur ríkir á þörf samfé-
lagsins fyrir heimilislækningar
en hérlendis.
Oánægju með launakjör, fag-
lega einangrun og mikið vinnu-
álag hafa ýmsir heilsugæzlu-
læknar nefnt sem orsök þess, að
þeir yfirgefa dreifbýlið og færa
sig um set. Vera kann, að þessi
atriði hafi vegið þungt hjá ein-
hverjum, en þó sýnist mér, að
þeir hinir sömu hafi þá farið úr
öskunni í eldinn, nema þeir hafi
flutt utan eða skipt um sérgrein.
A flestum heilsugæzlustöðvum í
dreifbýli er þessum atriðum bet-
ur komið en í þéttbýli, en hins
vegar getur binding og skortur á
afleysingu verið mjög þreytandi
í strjálbýlum einmenningshér-
uðum. Hér ræður trúlega meiru
sú afstöðubreyting upplýstra Is-
lendinga til gildis frítíma og
tómstunda, sem ég þykist hafa
tekið eftir á síðari árum. Jafn-
framt hef ég fulla samúð með
þeim foreldrum, sem hrýs hug-
ur að senda börn sín í ýmsa
grunnskóla og framhaldsskóla
úti á landi, sem hvorki eru of-
haldnir af hæfum kennurum,
siðuðum eða námfúsum nem-
endum né námsjákvæðu um-
hverfi. Sterk fjölskyldutengsl
íslendinga skýra ennfremur
hina miklu tregðu menntafólks
á Stór-Reykjavíkursvæðinu til
að flytja út á land.
Úrræði
Það er mikill misskilningur,
að hægt sé að skilja sundur
heilsugæzlu í dreifbýli og þétt-
býli og leysa vandamálin með
mismunandi hætti. Heilsugæzl-
an í landinu myndar eina heild
og heilsugæzla í dreifbýli hefur
alltaf liðið fyrir það, hve seint
og illa var unnið að uppbygg-
ingu heilsugæzlustöðva í
Reykjavík. Þetta var skilningur
þeirra dreifbýlislækna, sem
með aðgerðum sínum stuðluðu
að því samkomulagi um eflingu
heilsugæzlunnar í Reykjavík,
sem heimilislæknar gerðu við
ráðuneytið fyrir rúmu ári. Hug-
myndir mínar til úrbóta, sem
hér fara á eftir, taka mið af þess-
ari staðreynd, enda verður úti-
lokað að manna dreifbýlisstöð-
ur, ef unglæknar hafa ekki leng-
ur áhuga á að velja sér
heimilislækningar að sérgrein
og viðhalda ekki lengur þeirri
hringrás, sem fyrr var nefnd.
í fyrsta lagi verða heilbrigðis-
yfirvöld að skilgreina verksvið
heimilislækna annars vegar og
sérgreinalækna hins vegar. Það
verður ekki gert með því að vísa
málinu til einhverra nefnda
Læknafélags íslands, sem vilja
frumskógalögmálin áfram í gildi
og drepa því á dreif. Skilgrein-
ing verksviðsins verður að taka
mið af löngu þekktum lögmál-
um heilbrigðisfræðinnar, sem
okkur er nauðugur kostur að
viðurkenna af efnahagslegum
ástæðum. Jafnframt verður að
taka tillit til séríslenzkra að-
stæðna hvað varðar samgöngur,
búsetu, framboð og eftirspurn.
Við heimilislæknar getum ekki
gert kröfu um að verða fullkom-
lega sáttir við þann verkahring,
sem markaður verður, því hann
verður fyrst og fremst að þjóna
hagsmunum þjóðarheildarinnar
fremur en okkar sjálfra. Hins-
vegar er framtíð og lífsvon
þeirrar heilsugæzlu, sem á að
byggja á réttlæti, fagmennsku,
samfellu í heilbrigðisumsjá og
öflugum forvörnum, algjörlega
undir því komin, að hún höfði
til áhugasamra og metnaðar-
fullra lækna með hugsjónir.
Fyrsta skrefið til að marka slíkt
verksvið var stigið með títt-
nefndu samkomulagi heimilis-
lækna og heilbrigðisráðuneytis
á síðasta ári, en það þarf heil-
brigðisráðherra með pólitískan
styrk, þekkingu, dómgreind og
kjark til að stíga það næsta og
sakar þá ekki, að hann hafi not-
hæfan ráðuneytisstjóra sér til
fulltingis.
í öðru lagi er afar mikilvægt
fyrir heilsugæzluna í landinu, að
yfirstjórn rekstrar hennar sé
færð út úr heilbrigðisráðuneyt-
inu og falin aðilum, sem skilja
mikilvægi frumheilsugæzlu og
vilja veg hennar sem mestan. í
því sambandi mætti hugsa sér
nokkur sveitarfélög sameinast
um rekstur ákveðinna stöðva,
eftir því sem landfræðilegar
forsendur gæfu tilefni til. Sjálf-
sagt er að reyna mismunandi
leiðir svo sem einkarekstur,
standist hann hinar faglegu
kröfur. Hinni faglegu yfirstjórn
og allri samræmingu yrði samt
sinnt af öflugri stofnun, sem
einnig væri miðstöð heilbrigðis-