Læknablaðið - 15.01.1998, Síða 28

26
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
sýndu að langvarandi notkun estrógena veldur
aukinni tíðni á krabbameini í legbolsslímhúð
(2,3). í kjölfar þessa minnkaði notkunin en
jókst aftur þegar farið var að nota lyf þar sem
prógestínum var bætt við estrógenin (1). Pró-
gestín draga úr áhrifum estrógena á legbols-
slímhúð (4,5) án þess að minnka verndandi
áhrif þeirra á hjarta og æðakerfi (6). í dag er
mælt með notkun estrógena og prógestína
saman nema hjá konum sem legið hefur verið
fjarlægt úr. Par er mælt með að nota eingöngu
estrógen (7).
Hormónauppbótarmeðferð er að jafnaði
áhrifarík til að draga úr óþægindum tengdum
tíðahvörfum (8). Einnig hafa hormónin áhrif á
æðakerfi, bein og bandvef. Auk áhrifa á leg-
bolsslímhúð virðist sem hormónauppbótar-
meðferð auki lítillega hættu á brjóstakrabba-
meini (9-11). Margar rannsóknir hafa sýnt
fram á að meðferðin dragi úr líkum á að fá
hjarta- og æðasjúkdóma og beinþynningu (12)
og aðrar rannsóknir benda til að hún dragi
einnig úr líkum á að fá Alzheimers sjúkdóm
(13) og slitgigt (14). í nýlegri rannsókn kom í
ljós að hormónauppbótarmeðferð lækkaði
verulega dánartíðni, sérstaklega hjá konum
með áhættuþætti kransæðasjúkdóma (15).
í þessari rannsókn voru notuð gögn úr
heilsusögubanka Leitarstöðvar Krabbameins-
félags íslands til að athuga notkun hormóna-
uppbótarmeðferðar á íslandi eftir fæðingar-
hópum, aldri, tímabilum og lengd notkunar.
Einnig var athugað samband reykinga og
hormónanotkunar og borin saman notkun á
Norðurlöndunum út frá sölutölum.
Efniviður og aðferðir
Notaðar voru upplýsingar úr heilsusögu-
banka Leitarstöðvarinnar (16). Hann hefur að
geyma svör við spurningum varðandi blæðing-
ar og fæðingar kvenna sem mætt hafa í legháls-
og brjóstakrabbameinsleit. Allar íslenskar
konur 20-69 ára eru boðaðar í leghálskrabba-
meinsleit annað hvort ár. Konurnar voru upp-
haflega spurðar um heilsufarssögu í hvert
skipti sem þær mættu í skoðun en frá 1986 hafa
spurningar ekki verið lagðar fyrir hverja konu
oftar en á 10 ára fresti.
í þessari rannsókn voru notaðar upplýsingar
sem safnað hafði verið frá konum sem komu á
Leitarstöðina á tímabilinu 1979-1995.
Eftirfarandi spurningar voru lagðar fyrir
konurnar:
1. Hefur þú einhvern tímann notað tíða-
hvarfahormón?
2. Hve lengi hefur þú notað tíðahvarfahorm-
ón?
3. Notar þú tíðahvarfahormón núna? (Ein-
göngu spurt 1986-1995.)
4. Reykir þú? (Nú/áður/aldrei, eingöngu
spurt 1995.)
Til að meta hve stór hluti íslenskra kvenna
tók þátt í þessari rannsókn töldum við allar
konur, í hverjum fæðingarárgangi fyrir sig, sem
svöruðu spurningum hjá Leitarstöðinni á tíma-
bilinu 1979-1995 og tóku þar með þátt í rann-
sókninni. í fjölda þeirra kvenna var deilt með
heildarfjölda íslenskra kvenna í viðkomandi
fæðingarárgöngum.
Við athugun á notkun eftir fæðingarhópum
voru einungis notaðar upplýsingar frá síðustu
árunum (1990-1995) til að fá sem bestar upp-
lýsingar fyrir yngsta hópinn (konur fæddar
1936-1940).
Notkun eftir aldri var athuguð hjá öllum
konum 40 ára og eldri og kannaðar breytingar
á notkun frá ári til árs hjá aldurshópnum 50-55
ára frá og með 1986, en þá var fyrst spurt um
núverandi notkun hormónauppbótarmeðferð-
ar.
Tímalengd notkunar var eingöngu athuguð
hjá konum 60 ára og eldri. Þetta var gert til að
allar konurnar í hópnum hefðu möguleika á að
hafa notað hormónin í nokkur ár.
Til að meta hvort fjöldi kvenna sem nota
hormón í stuttan tíma væri að breytast á allra
síðustu árum varð í fyrsta lagi að athuga aldurs-
hóp sem var nógu ungur til að geta endur-
speglað breytingar síðustu ára en þó nógu
gamall til að vera kominn á breytingaskeiðið.
Fyrir valinu urðu konur 56-57 ára.
Upplýsingar um sölutölur hormónalyfja á
Norðurlöndunum 1979-1995 fengust frá Heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneytinu.
Kí-kvaðratspróf var notað til að reikna hvort
tölfræðilega marktækur munur væri milli hópa.
Niðurstöður
í ljós kom að í fæðingarárgöngunum 1920-
1940 höfðu yfir 95% allra íslenskra kvenna í
hverjum árgangi mætt í krabbameinsleit og
svarað spurningum um notkun hormónaupp-
bótarmeðferðar einhvern tímann á tímabilinu
1979-1995 og þar með tekið þátt í þessari rann-
sókn.
Hlutfall kvenna 55 ára og eldri sem höfðu