Læknablaðið - 15.01.1999, Qupperneq 55

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
47
bróður mannsins. John P. Merrill læknir stóð
fyrir aðgerðinni sem framkvæmd var af skurð-
læknunum J.E. Murray og J.H. Harrison. Þetta
reyndist fyrsta nýraígræðsla í mann sem
heppnaðist til langframa og það án ónæmis-
bælingar (9,10).
Igræðslum fjölgaði smám saman næstu árin
og náðu til nýrnaflutninga milli óskyldra.
Fyrstu sjúklingamir vom ónæmisbældir með
algeislun (total body irradiation) en brátt komu
til sögu ónæmisbælandi lyf á borð við bark-
stera og azatíóprín.
A sjöunda áratugnum gerðu menn sér ljóst
að auk blóðflokkasamræmis var samræmi gjafa
og þega í hinu flókna HLA-kerfi vefjamótefna-
vaka mikilvægt við ígræðslur. Þegar líffæri em
flutt milli náinna ættingja fæst oft gott HLA-
samræmi vegna einfaldra erfða HLA-genanna.
Milli óskyldra er dæmið erfitt því að mynstur-
möguleikar eru geysimargir. Þetta varð til þess
að stofnuð voru fjölþjóðasamtök um dreifingu
nýrna úr látnum gjöfum til þess að auka mögu-
leika á að velja saman gjafa og þega með líku
mynstri. Ein slík samtök em Scandiatransplant
sem stofnuð vom 1969 og ná til allra Norður-
landa (11).
Fyrstu ígræddu nýrun voru úr lifandi gjöf-
um. Hin síðari ár hefur ígræðsla slrkra nýma
færst í vöxt á ný þar sem þau endast betur en
nánýru (cadaver kidneys). Oftast er um að ræða
gjafa náskylda þeganum en æ oftar eru nú
grædd í nýru úr líffræðilega óskyldum en til-
finningatengdum gjöfum, til dæmis mökum,
með harla góðum árangri.
Nánast má tala um byltingu í ígræðslulækn-
ingum þegar nýtt ónæmisbælandi lyf kom á
markað upp úr 1980. Þetta var cýklósporín sem
unnið var úr skóf (Tolypocladium inflatum
Gams) er fannst á Harðangursvíðáttunni (12).
Lifun nýrnagræðlinga stórbatnaði. Cýklósporín
gerði í raun mögulegar ígræðslur annarra líf-
færa en nýrna. Á síðustu áruin hafa komið fram
ýmis lyf gegn höfnun og má nefna sértæk mót-
efni gegn T-eitilfrumum sem gegna lykilhlut-
verki í höfnunarferlinu.
Framfarir í meðferð nýrnabilunar hvöttu
mjög til rannsókna á starfsháttum nýrnanna og
orsökum nýmasjúkdóma. Hið mikla verk
Homers Smith, The Kidney um lífeðlisfræði
nýrnanna, sem kom út árið 1951 var lengi vel
biblía nýrnalækna og geymir fróðleik sem enn
í dag er góður og gildur (13). Vinna hans lagði
\ Novartis, 970336
(rivastigmine) HYLKI; N 07 AA Z
Athugið: Þettaerstyttútgáfaafsériyfjaskrártexta. Heildartexta má nálgast hjá umboðsaðiia.
Hvert hylki inniheldur: Rivastigmine INN, tartrat 1,5 mg, 3 mg, 4,5 mg eða 6 mg.
Ábendingar Meðferð sjúkiinga með væg eða meðal alvarleg vitglöp af Alzheimer gerð.
Skammtar: Gjöflyfsins: Lyfið skal gefa tvisvar sinnum á dag, með morgunverði og
kvöldverði. Upphafsskammtur: 1,5 mg tvisvar sinnum á dag. Sjúklingar sem vitað er að
em sérlega næmir fyrir áhrifum kólínvirkra lyfja ættu að byrja með 1,5 mg einu sinni á
dag. Aðlögun skammta: Ráðlagður byrjunarskammtur er 1,5 mg tvisvar á dag, Ef þessi
skammtur þolist vel í a.m.k. tvær vikur, má auka skammtinn i 3 mg tvisvar sinnum á dag.
Áframhaldandi aukning i 4,5 mg og síðan 6 mg tvisvar sinnnum á dag á einnig að byggjast
á því að viðkomandi hafi þolað vel fyrri skammt í a.m.k. tvær vikur. Ef óæskilegar
aukaverkanir gera vart við sig á meðan á meðferð stendur t.d. ógleði, uppköst, kviðverkir
eða lystarieysi eða þyngdartap á sér stað, gæti dugað að sleppa einum eða fleiri skömmtum.
Ef aukaverkanimar hverfa hins vegar ekki, ætti að minnka daglegan skammt í það sem
áður þoldist vel. Viðhaldsskammtur: 1,5-6 mg tvisvar sinnum á dag; til að ná mesta
mögulega árangri ættu sjúkingar að vera á stærsta skammti sem þeir þola vel. Ráðlagður
hámarksdagskammtur: 6 mg tvisvar sinnum á dag. Notkun hjá sjúklingum með skerta
nýma- eða lifrarstarfsemi: Engar breytingar á skömmtum eru nauðsynlegar hjá sjúklingum
með skerta nýrna- eða lifrarstarfsemi. Frábendingan Þekkt ofnæmi fyrir rívastigmíni
(karbamóýlatfni), öðrum karbamatafleiðum eða öðmm innihaldsefnum lyfsins. Sérstök
varúi og varúðarreglur varðandi notkun: Exelon er ekki tengt aukaverkunum á
hjarta- og æðakerfi. Engu að síður á það sama við um Exelon og önnur kólínvirk lyf, að
varúðar verður að gæta hjá sjúklingum með sjúkan sinus hnút og sjúklingum með alvariegar
hjartsláttartruflanir. Kólínvirk örvun getur aukið seytingu magasýru. Þó að niðurstöður
úr klínískum rannsóknum hafi ekki bent til marktækrar aukningar á einkennum sem benda
til sármyndandi áhrifa, skal gæta varúðar við meðferð sjúklinga sem hafa tilhneigingu i
þá vem. Hjá sjúklingum sem eru á meðferð með lyfinu hefur ekki orðið vart einkenna
frá öndunarfærum og ekki heldur versnunar á öndunarfæraeinkennum sem sjúklingar
hafa haft fyrir meðferðina og á það einnig við um sjúklinga sem hafa, eða hafa haft,
sjúkdóma í öndunarfærum. Engu að siður skal, likt og með önnur kólinvirk lyf, gæta
varúðar hjá þessum sjúklingum. Engin reynsla erfyrir hendi af meðferð hjá sjúklingum
með bráðan astma. Kólinvirk lyf geta aukið á þvagtregðu og krampa. Þó að þess hafi
ekki orðið vart í tengslum við Exelon skal gæta varúðar ef um slíkt hefur verið að ræða.
Milllverkanir: Rívastigmín umbrotnar að langmestu leyti með vatnsrofi af völdum
esterasa. Lágmarksumbrot verður fyrir tilstilli helstu cýtókróm P450 ísóensímanna. Því
er ekki að vænta neinna milliverkana við önnur lyf sem umbrotna fyrir tilstilli þeirra. Hjá
heilbrigðum sjálfboðaliðum komu engar milliverkanir fram milli Exelon og dígoxíns,
warfaríns, díazepams eða fluoxetíns. Það truflar ekki áhrif warfaríns á lengingu
prótrombíntíma. Þegar Exelon og dígoxfn voru gefin samhliða, komu ekki fram nein
óæskileg áhrif á leiðni í hjarta. Gjöf Exelon samhliða algengum lyfjum hjá Alzheimers
sjúklingum, s.s. sýrubindandi lyfjum, uppsölustillandi lyfjum, sykursýkiiyfjum,
blóðþrýstingslækkandi lyfjum með miðlæga verkun, B-blokkum, kalsíumgangalokum,
lyfjum sem auka samdráttarkraft hjartans, lyfjum til úMkkunar kransæða, bólgueyðandi
gigtarlyfjum, estrógenum, verkjalyfjum, bensódíazepínum og andhistamínum, hafði hvorki
áhrif á lyfjahvörf þess né aukna hættu á klínískt marktækum óæskilegum verkunum. Með
tlliti íl verkunar og verkunarháttar lyfsins ætti ekki að gefa það samhliða öðrum kólínvirkum
lyfjum. Af sömu ástæðum gæti það truflað verkun andkólínvirkra lyfja. Þar sem Exelon
er kólínesterasahemill gæti það aukið vöðvaslakandi áhrif súxametóns I svæfingu.
Aukaverkanir: Almennt eru aukaverkanir vægar eða í meðallagi og hverfa yfirleitt af
sjálfu sér án sérstakrar meðferðar. Tíðni og alvarleiki aukaverkana eykst almennt með
stærri skömmtum. Algengar (>1%): Almennar: Þreyta, þróttleysi, þyngdartap, aukin
svitamyndun. Taugakerfi: Svimi höfuðverkur, skjálfti. Meltingarvegur: Ógleði, uppköst,
niðurgangur, kviðverkir, lystarleysi. Geð: Svefnleysi, svefnhöfgi, vanlíðan. Sjaldgæfar
(<1%): Geð: Órói, þunglyndi. Konur reyndust fremur finna fyrir ógleði, uppköstum,
lystarleysi og þyngdartapi, en karlar. Þar sem meðferð með Exelon tengist ekki breytingum
á niðurstöðum blóðrannsókna, þ.m.t. lifrarprófa, né hjartalinurits, er ekki þörf á sérstöku
eftirliti með þeim. Pakknlngar og hámarksverð, 1. des. 1998: Hylki 1,5 mg: 28
stk., 56 stk. og 112 stk. (allt þynnupakkað). Hylki 3 mg: 28 stk., 56 stk. og 112 stk.
(allt þynnupakkað). Hylki 4,5 mg: 28 stk., 56 stk. og 112 stk. (allt þynnupakkað).
Hylki 6 mg: 28 stk., 56 stk. og 112 stk. (allt þynnupakkað). Sama verð gildir fyrir
alla styrkleikana og er sem hér seglr: 28 stk. pakkningar: 6.909 kr., 56 stk.
pakkningar: 12.558 kr. og 112 stk. pakkningar: 23.245 kr. Skráning lyfsins er bundin
við lyfjaávísanir sérfræðinga í geðlækningum, taugalækningum og
öldmnarfækningum. Lyfið er lyfseðilsskylt og 0-merkt I Sérlyfjaskrá. Tryggingastofnun
ríklsins er heimilt að gefa út lyfjaskírteini, sem veitir heimild til greiðsluþátttöku samkvæmt
merkingunni E.
Framleiðandi og handhafi markaðsleyfis: Novartis Healthcare A/S, Danmörku.
Innflytjandi: Thorarensen Lyf ehf, Vatnagörðum 18, Reykjavik, sími: 530 7100.
Heimildir
1) . Lyfjatíðindi, 5. tbl. 5. árg. 1998; bls. 48-52.
2) . J Corey-Bloom et al. A randomized trial evaluating the efficacy and safety of ENA
713 (rivastigmine tartrate), a new acetylcholinesterase inhibitor, in patients with mild
to moderately severe Alzheimer's disease. Iní. Joumal ofGeriatric Psychopharmacology
1998;1:55-65.