Læknablaðið - 15.01.1999, Síða 85

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
73
berkla og fleiri sýkingar. Því
veldur aukin fæmi og reynsla
í því að vernda sjúklinginn
fyrir þeim en það sem vegur
þó þyngst er að lyfin sem beitt
er gegn veirusýkingunni hafa
styrkt ónæmiskerfið. Það er
mun betur á sig komið hjá al-
næmissjúklingum nú en var
fyrir nokkrum árum.
En það er langur vegur frá
því að málið sé leyst. Það sést
meðal annars á því að nú eru
allir þeir sem fást við alnæm-
ismeðferð farnir að fá sjúk-
linga sem hætta að svara lyfj-
unum. Veirumagnið sem orðið
var lítið sem ekkert fer að
vaxa á nýjan leik þrátt fyrir
áframhaldandi lyfjagjöf. Því
valda stökkbreytingar í veir-
unni sem verður ónæm fyrir
lyfjunum. Enn hefur ekki
fundist neitt lyf sem veiran
hefur ekki getað myndað
ónæmi gegn. Þess vegna er
svo mikilvægt að halda veiru-
magninu í algeru lágmarki því
þá skiptir veiran sér ekki og
þar með verða engar stökk-
breytingar. Sumir halda því
fram að það sé alveg sama
hvaða lyf séu notuð, veiran
muni alltaf koma sér upp
ónæmi fái hún tækifæri til að
stökkbreytast."
Hversu lengi þarf að
bæla veiruna?
- En telja menn sig vera á
þeirri braut sem á endanum
leiðir til lækningar?
„Um það skal ég ekki segja,
en bandaríski vísindamaður-
inn David Ho hélt því fram
fyrir tveimur árum að ef
mönnum tækist að bæla veir-
una algerlega í einhvern tíma
væri lækning ekki óhugsandi.
Síðan hafa verið sett frarn
ýmis reiknilíkön af því hversu
lengi þarf að bæla veiruna eða
þær frumur sem hún lifir í til
þess að sjúklingurinn teljist
læknaður. Fyrir þetta var Ho
útnefndur maður ársins í Time
en margir hafa orðið til að
draga kenningu hans í efa.
Það hefur enginn læknast enn
svo sannað sé.
Auk þess hafa menn komist
að því að þessi fullkomna
bæling tekst sennilega mun
sjaldnar en menn héldu. Að-
ferðirnar sem notaðar eru til
að mæla veirumagnið eru mis-
næmar. Það hefur verið litið
svo á að 400 eintök af veir-
unni í millilítra blóðs jafngilti
því að hún væri bæld að fullu
en nú efast menn um að svo
sé, það geti jafnvel átt sér stað
skiptingar þótt eintökin séu
ekki nema 50 eða 100. Nú er
því verið að taka upp hér á
landi nákvæmari mælingar
sem mæla allt niður í 50 ein-
tök í millilítra en því er líka
haldið fram að það sé ekki
nógu nákvæmt.
Mönnum er hins vegar að
verða ljóst mikilvægi þess að
greina ónæmi veirunnar og
það þyrfti að vera hægt að
mæla sem víðast. Aðferðirnar
við það eru að verða einfaldari
og þær má nota til að velja lyf
sem veiran er næm fyrir, svip-
að og gert er við bakteríur.“
Svo er það þessi eilífa deila
um griðastaði veirunnar í lík-
amanum þar sem hún getur
lifað mjög lengi. Þar er rætt
um eistu karlmanna, einhverja
staði í miðtaugakerfinu og
hugsanlega fleiri staði. Þó að
kenning David Ho um bæl-
ingu í fimm ár gæti staðist þá
eru menn nú að tala um mun
lengri tíma. Það er því tæpast
raunhæft að tala um lækningu
og slíkt tal gæti jafnvel reynst
skaðlegt ef það leiddi til þess
að fólk slakaði á gagnvart
sjúkdómnum. Það gæti bein-
línis aukið útbreiðslu hans.
En þetta breytir því ekki að
lyfjameðferðin er gífurlega
áhrifarík. Hún hefur ekki bara
fækkað dauðsföllum heldur
dregið verulega úr veikindum
sem fylgt hafa alnæmi og
fjölgað góðum æviárum sjúk-
linga. Vissulega fylgja lyfjun-
um aukaverkanir og sumir
þola þau alls ekki en þeir sem
þola þau eru í fullu fjöri og
geta lifað góðu lífi í mörg ár.“
Margskonar
aukaverkanir
- Hverjar eru aukaverkan-
irnar?
„Þær eru mismunandi eftir
því hvaða lyf eiga í hlut. Ef
við nefnum fyrsta lyfið zídó-
vúdín, sem við notuðum eitt
sér lengi vel, þá hafði það
áhrif á miðtaugakerfið og
vann mjög gegn vitglöpum
sem höfðu hrjáð alnæmissjúk-
linga fram að því. Það virkaði
hins vegar illa á merg og olli
blóðleysi og dofa í húð. Þetta
á reyndar við fleiri bakrita-
hemla. Proteasahemlarnir sem
nú eru mest notaðir geta líka
valdið ýmsum aukaverkunum,
þær algengustu eru áhrif á
meltingu, fólk verður upp-
þembt, fær niðurgang og önn-
ur meltingaróþægindi og get-
ur jafnvel ekki hugsað sér að
taka lyfið þeirra vegna. Eitt
lyfið veldur doða í kringum
munninn, annað eykur hættu á
nýrnasteinum og brisbólga
hefur sést. Og svo er ein mjög
sérkennileg afleiðing sem er
breyting á fitudreifingu um
líkamann. Fitan hverfur nán-
ast úr andliti og útlimum en
safnast þess í stað saman aftan
á hálsi og framan á kvið sjúk-
lingsins, ekki ósvipað Cush-
ings heilkenninu, að andlitinu
frátöldu. Auk þess hækkar
kólesteról í blóði, sem getur