Læknablaðið - 15.01.1999, Qupperneq 89

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
77
Heilsa og velferð
Bókarumsögn
Út er komið ritið Heilsa og
velferð: Þættir úr sögu Heil-
brigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins eftir Pál Sigurðs-
son, sem var ráðuneytisstjóri í
25 ár (1970 til 1995). Útgef-
andi er bókaforlagið Mál og
mynd.
Höfundur hefir valið þann
kost, að setja efnið fram með
þeim hætti, að segja frá tíma-
bili þeirra karla og kvenna,
sem setið hafa í ráðherrastóli.
Þau eru 10 talsins og tveir hafa
gegnt ráðherradómi tvívegis.
Hefir því hvert þeirra til jafn-
aðar gegnt embættinu í rúm
tvö ár.
Fram til 1970 höfðu heil-
brigðis- og tryggingamál verið
vistuð hjá ýmsum ráðuneytum
og enginn ráðherra virðist hafa
borið embættisheitið heil-
brigðisráðherra eða trygginga-
málaráðherra fyrir þann tíma.
Alls fóru 33 ráðherrar með
þessa málaflokka á tímabilinu
1904 til 1969. Gildir hér því
hið sama, að ráðherrar hafa
komið að málum að jafnaði tvö
ár hver.
A þetta væntanlega þátt í því
að móta það, er Páll segir að
hafi verið aðaleinkenni þess
tímabils, sem um er fjallað, að
heilbrigðis- og tiyggingamálin
hafi þróast að verulegu leyti án
tillits til þess hvaða einstak-
lingur var ráðherra hverju sinni
og meginstefnan verið sú
sama.
Kaflaskipting miðast við
setu hvers ráðherra og verður
Höfundur bókarinnar, Páll Sig-
urðsson.
því ritið eins konar annáll um
starfstíma hvers um sig. Þetta
form veldur því, að bókin virð-
ist í fyrstu óaðgengileg, en
nauðsynlega yfirsýn má fá
með skjótum hætti með því að
byrja lesturinn á blaðsíðu 521,
en þar er í bókarauka greinar-
gerð um Heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytið 20 ára,
sem Páll ritaði árið 1990 og
birti í Morgunblaðinu.
I formála bókarinnar segir
Páll, að gögnum megi skipta í
tvo flokka:
Annars vegar minnisblöð og
ágrip, sem hann tók saman á
ferli sínum af ýmsu tilefni og
hins vegar efni frá öðrum, svo
sem nefndarálit, greinargerðir
og skýrslur. Hann segir enn
fremur, að hann hafi lagt sig
fram um að segja hlutlaust frá
sögu þessa tímabils. Það heyri
því til undantekninga, ef per-
sónuleg skoðun hans eða mat á
þeim ákvörðunum sem teknar
voru komi fram. Þetta hafi
hann gert af ráðnum hug, því
hann vilji að ritið segi söguna,
án þess að hún litist af áliti
hans á því sem gert var.
Aftur á móti verður lesanda
fljótt Ijóst af efni minnisblað-
anna, að oftar en ekki voru ráð-
herrar samstíga ráðuneytis-
stjóranum. Hér er því við hæfi
að snúa upp á Pál orðum úr rit-
dómi, sem hann ritaði 1990 um
heimildarit eftir annan ágætan
lækni, Bjama Jónsson:
„I mínum huga hafa dr.
Bjami og Landakot verið óað-
skiljanleg síðustu hálfa öld.
Það var því með mikilli til-
hlökkun að ég opnaði bók hans
A Landakoti og ég varð ekki
fyrir vonbrigðum. En við lest-
ur bókarinnar þótti mér sem
nafn hennar hefði verið betra
Dr. Bjarni á Landakoti.“
Páli Sigurðssyni hefir tekist
að draga saman mikinn fróð-
leik og setja fram á þann skipu-
lega og agaða hátt, sem ein-
kennt hefir alla embættisfærslu
hans. Páll hefir með þessu
framtaki sínu varpað Ijósi á
þróun heilbrigðis- og
tryggingamála á íslandi síð-
ustu þrjá áratugi þessarar aldar.
Eftir er að vinna sams konar
verk fyrir tímabilið 1945 til
1970. Þá verður mögulegt að
rita framhald á „Skipun heil-
brigðismála á Islandi" þar sem
Vilmundur Jónsson endaði um
miðja öldina.
Örn Bjarnason