Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1994, Side 59

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 25
53
ER OFHREYFANLEIKI EIN AF
ORSÖKUM HANDARSLITGIGTAR?
SigríðurÞ. Valtýsdóttir, Helgi Jónsson, Inga Skaftadóttir, Sif
Jónsdóttir, Alfreð Árnason. Landspítalinn.
INNGANGUR: Þótt slitgigt sé algengasti gigtarsjúkdómur-
inn eru rannsóknir á orsökum hennar skammt á veg komnar.
Flest bendir til þess aö orsakir slitgigtar séu margvíslegar, en
eru aö mestu óþekktar. Ofhreyfanleiki (hypermobility) er
talinn geta valdiö slitgigt í hnjám og baki. Einnig hefur lengi
veriö vitaö að slitgigt er arfgeng, en ekki hafa fundist tengsl
viö vefjaflokka. Tilgangur rannsóknarinnar var aö athuga
ofhreyfanleika sem orsök handarslitgigtar og athuga hvort
hún tengdist ákveönum vefjaflokkum.
AÐFERÐ: 100 sjúklingar meö handarslitgigt sem fengið
höföu iöjuþjálfun tóku þátt í rannsókninni. Þeir uppfylltu
allir ACR skilmerki um handarslitgigt. Ofhreyfanleiki var
ákvaröaöur meö Beightons skilmerkjum. Sjúklingar voru
skoöaöir klínískt af 2 skoöendum og ættarsaga skráö. Grip-
styrkur var mældur meö tölvustýröum gripmæli (Grippit), og
færni sjúklinga skráö með spurningalista (HAQ). Einnig var
gerö vefjaflokkun.
NIÐURSTÖÐUR: 38 sjúklingar höföu einkenni
ofhreyfanleika (Beighton score >2). 21 af þeim höfðu svassna
þumalrótar (CMC1) slitgigt samanboriö 13 sjúklinga í hinum
hópnum (p<0,001). 7 af 16 sjúklingum meö einangraða
þumalrótarslitgigt uppfylltu >_4 Beighton skilmerki saman-
boriö viö 12 hjá hinum (p<0.01). Færni þeirra sem höföu
ofhreyfanleika var einnig lakari og bein korrelation (r=0,3
p<0,01) var á milli færni og fjölda Beighton skilmerkja.
Þegar litiö var á allan hópinn voru niöurstööur HLA grein-
ingar aö mestu sambærilegar viö samanburðarhóp. Hins
vegar, ef gengið var út frá þvf aö sjúklingar meö ofhreyfanleika
annars vegar og svæsna Heberdens slitgigt hins vegar væru
sérstakir undirflokkur komu í ljós mjög greinileg tengsl viö
vefjaflokka þar sem DR2 tengdist Heberdens slitgigt.
Fremur lág tíöni DR2 einkenndi ofhreyfanlega hópinn en
tíöni DR3 og DR4 var lítillega aukin.
ALYKTUN: Niöurstööur þessarar rannsóknar benda til
eftirfarandi:
* Orsakatengsl eru á milli ofhreyfanleika og þumalrótarslit-
gigtar.
* Sjúklingar með ofhreyfanleika eru klínískt og erföafræöilega
sérstakur undirhópur handarslitgigtarsjúklinga.
* í islenskum sjúklingum tengist veljaflokkurinn DR2 svæsnum
arfgengnum sjúkdómi í kjúkuliöum (klassískri Heberden-
Bouchard slitgigt).
* Endurskoöa þarf núverandi kenningar um orsakir og
arfgengni handarslitgigtar en þetta er í fyrsta sinn sem sýnt er
fram á tengsl af þessu tagi.
DERMATOMYOSITIS/POLYMYOSmS
Á ÍSLANDI 1985-1994
Geröur GröndaF, Kristján Steinsson^, Ámi J.
Geirsson*, Helgi J. ísaksson^ og Elías ÓlafssonÁ
1. Lyflækningadeild Landspítalans. 2. Rannsóknar-
stofa Háskólans í meinafræði. 3. Taugalækninga-
deild Landspítalans.
Dermatomyositis/polymyositis (DM/PM) er
bólgusjúkdómur í húö og vöðvum en getur einnig
lagst á önnur líffærakerfi. Tengsl þessa sjúkdóma
við krabbamein eru þekkt. Bólga í vöðvum getur
einnig fylgt öðrum sjúkdómum svo sem
bandcefssjúkdómum og illkynja sjúkdómum. Áður
hefur farið fram takmarkaðri rannsókn á tímabilinu
1975-1984 og samkvaemt henni er DM/PM mjög
sjaldgæfur sjúkdómur á íslandi.
I rannsókninni er faraldursfræði þessara
sjúkdóma athuguð fyrir tímabilið 1985-1994.
Efniviður rannsóknarinnar var fenginn með tölvuleit í
skýrslum Landspítalans, Borgarspítalans,
Landkotsspítala og FSA. Einnig var leitað í skrám
Rannsóknarstofu Háskólans í meinafræði og
Rannsóknarstofu Landspítalans í klíniskri
taugah'feðlisfræði.
Samin var aðferðarlýsing og samkvæmt henni
farið yfír klínisk einkenni sjúklinganna í sjúkraskrá
og athugað hversu vel sjúklingarnir uppfylltu
greiningar- og flokkunarskilmerkl fyrir DM/PM
(Bohan og Peters 1975). Meinafræðingur
endurskoðaði öll húð og vöðvasýni og farið var yfir
vöðva- og taugarit af taugasérfneðingi. Auk þess
voru athuguð öll vöðvasýni með bólgu sem skráð
hafa verið hjá meinaffæðingum og gert grein fyrir því £ yg
hvaða sjúkdómsgreiningar þessi sjúklingahópur fékk.
Þar sem tengsl við krabbamein eru þekkt var athugað
hversu margir sjúklinganna hafa greinst með illkynja
sjúkdóm samkvæmt krabbameinsskrá
IGabbameinsfélags íslands. Hjá þeim sjúklingum
sem eru á lífi voru tekin blóðsýni til þess að athuga
erföamörk og sjálfsmótefni.
Alls fundust sjúkraskrár 26 sjúklinga (20 konur
og 6 karlar) sem höfðu fengið greininguna DM/PM á
tímabilinu 1985-1994 en við fyrri rannsókn 1975-
1984 fundust aðeins 6 sjúklingar. Hins vegar
greindist 71 sjúklingur með bólgu f vöðvasýni.
Meðalaldur við greiningu DM/PM var 60 ár með
aldursdreifingu 7-82 ára. Þegar krabbamein var
athugað í þessum hópi kom í ljós að 4 sjúklingar
höfðu greinst með illkynja sjúkdóm á þessu tímabili.
Þrír þeirra voru með DM og einn PM. Um var að
ræða lifrarkrabbamein, krabbamein í eggjastokkum,
magakrabbamein og illkynja æxli í húð.
Þegar borinn er saman fjöldi sjúklinga með
DM/PM á hvoru tíu ára tímabili fyrir sig virðist tíðni
þessara sjúkdóma vera að aukast hériendis hvort sem
það er vegna raunverulegrar aukningar eða betri
greiningar. í ljós kemur að 15,4 % sjúklinganna
greindust með krabbamein á tímabilinu en fyrri
rannsóknir hafa sýnt að þessir sjúklingar geta fengið
krabbamein sem greinist fyrir, samtímis eða allt að
mörgum árum eftir greiningu DM/PM. í okkar
sjúklingahópi voru 8 sem greindust árið 1993 og 17,
manns 1990 eða seinna þannig að fylgja þyrfti
þessum hópi lengur eftir til þess að unnt sé að meta
tiðni krabbameins.