Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1994, Side 68

62
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 25
E 89
MAGASPEGLANIR Á 20 ÁRA TÍMABELI,
1974-1994.
Sigurður Bjömsson. Lyflækningadeild
Borgarspítala, Reykjavík.
Allar magaspeglanir, sem höfundur fram-
kvæmdi á 20 ára tímabili voru kannaðar.
Áhersla var lögð á kynja- og aldursdreifingu
sjúklinga, greiningamiðurstöður og ástæður
fyrir speglun. Stuðst var við dagbækur um
allar speglanir á tímabilinu, bæði legu- og
ambulant sjúklinga á Borgarspítala og
Læknastöðinni, Glæsibæ.
Alls voru gerðau: 9733 speglanir. Af þeim
voru 4615 karlar (47.4%), en 5118 konur
(52.6%). 2930 (30.1%) voru legusjúklingar,
en 6803 (69.9%) voru speglaðir ambulant.
Flestir voru á aldrinum 61-80 ára (34.5%)
og 41-60 ára (33.8%), aðeins 2.15% voru
20 ára og yngri. Algengasta greiningin var
þindarslit með eða án vélindabólgu (20.4%),
þá maga- og skeifugarnarsár (22%), maga-
og skeifugarnarbólgur (21%) en 17%
speglana voru eðlilegar. Æxli í maga og
vélinda fannst hjá aðeins 2%. 1050 höfðu
skeifugarnarsár, kk/kvk 1.51, en 1116
magasár kk/kvk 0.89. Hlutfall skeifugarnar-
sár/magasár hjá körlum var 1.2 en hjá
konum 0.7, 80 höfðu magastúfssár. 617
höfðu bráða magablæðingu, 6.3% allra, en
21% legusjúklinga. Af þeim voru 55.6%
karlar. Helstu orsakir magablæðinga voru
skeifugarnarsár hjá 23%, magasár hjá
25.6%, magabólgur hjá 21.4% og
vélindasár, bólgur og afrifur hjá 19%. Á 9
ára tímabili, 1985-94, voru gerðar 5616
speglanir. Helsta ástæða fyrir speglun á
þessu timabili voru verkir fyrir bringspölum,
36.6%, dreifðir kviðverkir, 17.6%,
brjóstsvfði, 14.7%, meltingartruflun, 9.7%,
magablæðing, 7.3%, en óeðlileg
röntgenmynd af maga eða vélfnda var tilefni
magaspeglunar hjá aðeins 1.6% allra. Þótt
aukning á speglunum hafi verið vaxandi allt
tímabilið var tiltölulega meiri aukning á
legusjúklingum seinni áratuginn miðað við
ambulant sjúklinga. Kona á áttræðisaldri
hlaut sprungu á Zenker's poka í vélinda af
völdum speglunartækis en lifði af án
aðgerðar.
Magasár valda hér 50% magablæðinga. Hjá
legusjúklingum er magablæðing ástæða
speglunar hjá rúmlega 20%. Á seinni hluta
tímabilisins er óeðlileg röntgenmynd af
vélinda og maga tilefni speglunar hjá aðeins
1.5%.
c SARARISTILBÓLGA Á ÍSLANDI 1980-89.
t »U AFTURVIRK, FARALDSFRÆÐILEG
RANNSÓKN
Siguröur Björnsson, Jóhann Heiðar Jóhannsson,
Einar Oddsson. Lyflækningadeild Borgarspítala,
Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði, lyfjadeild
Landspítala.
Könnun var gerð á nýgengi sáraristilbólgu á íslandi
árabilið 1980-89. Öll bólgin ristilsýni, sem bárust til
vefjagreiningar voru athuguð og grunsamlegum tilfellum
fylgt eftir með því að fara yfir sjúkraskýrslur, röntgen-
og speglunarlýsingar. Stuðst var við viðurkennd
skilmerki við greiningu.
Alls greindust 282 einstaklingar með sáraristilbólgu,
166 karlar og 116 konur. Kynjahlutfall var því 1.43 og
heildarnýgengi 11.7/100.000. Á fyrra 5 ára tímabilinu,
1980-84, var nýgengi 10.8, hjá körlum 12.12 og hjá
konum 9.3. Seinna 5 ára tímabilið var nýgengi 12.6, hjá
körlum 15.6 og hjá konum 10.1. Nýgengið var hæst á
aldrinum 20-39 ára, 20.2-20.3/100.000. Ristilbólgan
var oftast bundin við endaþarm (rectum), eða hjá 54%
sjúklinganna, náði upp í bugaristil hjá 30%, en var
útbreiddari hjá 16%. Nýgengi endaþarmsbólgu á öllu
tímabilinu var 6.3, en slík bólga var algengari hjá
konum. Tvöfalt fleiri karlar en konur höfðu útbreidda
ristilbólgu við greiningu. Sjúkrasögu styttri en 6 mánuði
höfðu 63% og 8.5% áttu ættingja með ristilbólgu. Á
sjúkrahúsi vistuðust 42%.
Nýgengi sáraristilbólgu, einkum í endaþarmi, hefur
stöðugt aukist á tímabilinu 1980-89 og hefur tvöfaldast
miðað við árin 1970-79.