Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Qupperneq 40

40
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Halldór Halldórsson
Að eldast vel
Öll berum við ábyrgð á eigin heilsu
í leit að yngingarmeðali er eini marktœki árang-
urinn sá að viðeigandi líkamsþjálfun fœrir eldra
fólk nœr því yngra. Áralöng reglubundin þjálfun
er góð fyrírbyggjandi meðferð ýmissa langvinnra
sjúkdóma, sem algengir eru á efri árum, til dœmis
háþrýstings og hárrar blóðfitu, offitu og sykursýki
fullorðinna, kransæðasjúkdóms, beinþynningar
og hœgðatregðu. Reglubundin áreynsla er árang-
ursrik meðferð við streitu, svefnörðugleikum,
depurð og kvíða. Þjálfun er mikilvœg til að auka
lífsfyllingu, fólki líður betur andlega, útlit og lík-
amleg fœrni batna sem fyrir aldraða þýðir meirí
sjálfsbjargargetu og sjálfstœði, þörffyrir þjónustu
minnkar ogfrestast.
Kyrrsetur flýta hrörnun
Mörg einkenni sem menn tengja ellinni orsak-
ast fremur af hreyfingarleysi en háum aldri. Notk-
unarleysi leiðir til afturfarar og rýrnunar. Vöðvi
sem ekki er reynt á rýrnar og máttur minnkar. Við
hreyfingarleysi stirðna liðir og kreppa. Ef ekki er
reynt á beinin kemur fljótt fram beinþynning og
stóraukin hætta á brotum, jafnvel við minniháttar
áverka.
Þjálfun hamlar gegn þessari þróun, styrkir
bein, bætir viðbragðsflýti og jafnvægi, eykur
vöðvastyrk og dregur úr hættu á að fólk detti og
þar með úr hættu á beinbrotum.
Ólíkt meiri lífsfylling er fólgin í því að vera
sjálfbjarga á eigin heimili og fara daglega í göngu-
túra heldur en að dveljast langdvölum á stofnun,
ef til vill bundin hjólastól og eiga allt sitt undir
starfsfólkinu þar.
Heilbrigð ellí
Takmark öldrunarlækninga er að stytta sem
mest veikindatímabilið sem hjá mörgum öldruð-
um er undanfari andláts. Reglubundin þjálfun
dregur úr hættu á ótímabærum dauða og lengir
tímann sem fólk er virkir þátttakendur mannlífs-
ins, en styttir tímabil vanheilsu og skertrar
sjálfsbjargargetu við lok æviskeiðs.
Höfundur er sérfræðingur í öldrunarlækningum.
Er bornir voru saman sambærilegir hópar fólks
yfir áttrætt, þar sem í öðrum hópnum voru kyrr-
setumenn en hinum fólk sem stundaði reglu-
bundna þjálfun, sýndi sig að mun lægra hlutfall úr
þjálfaða hópnum þarfnaðist öldrunarþjónustu og
mun lægra hlutfall þjálfaðra lifði það að þurfa
stofnanavist. Með öðrum orðum: Fólksem stund-
ar líkamsþjálfun reglubundið um árabil á meiri
von um að halda heilsu og sjálfstæði til œviloka og
sleppa við stofnanavist en kyrrsetufólk. Einnig
sýndi sig við samanburð á háöldruðu fólki að þeir
sem enn dvöldu heima höfðu verið mun virkari
líkamlega um fimmtugt heldur en þeir höfðu
verið sem komnir voru á stofnanir. Meðaltalstöl-
ur sýna að kyrrsetufólk er komið að því að þarfn-
ast vistar á stofnun um eða upp úr áttræðu, en
talið er að reglubundin þjálfun megni að fresta því
um 10-20 ár. Því öruggari árangur þeim mun fyrr
sem þjálfun hefst.
Ekki má gleyma mikilvægi annarra hollra lífs-
venja svo sem holls mataræðis og tóbaksbindind-
is, hófsemi í notkun áfengis eða bindindis.
Að hefja þjálfun
Fyrsta boðorðið er að byrja hægt og varlega.
Kyrrsetufólk getur þurft að ráðfæra sig við lækni,
en ekki er að jafnaði þörf á umfangsmiklum rann-
sóknum. Fatlanir og sjúkdómar geta hamlað
þjálfun eða gert nauðsynlegt að velja ákveðið
form þjálfunar eða gæta varúðar. Oftast nægir að
fara varlega af stað, auka áreynsluna smám sam-
an, mæðast og svitna. Ef þið finnið aðeins til
þægilegrar þreytu við áreynsluna og vægra eymsla
í vöðvum daginn eftir hefur hún verið hæfileg.
Mælikvarði á nægjanlega áreynslu er:
• Hraðari púls (flestum ber að ná 110 -120 slög-
um á mínútu),
• mæði (þó ekki meiri en svo að maður geti vel
rætt við félaga sinn) og
• þreytutilfinning.
Areynslan verður að vera stöðug í að minnsta
kosti 20 mínútur í fyrstu og endurtakast minnst
þrisvar sinnum í viku hverri. Síðan má auka lengd
hverrar þjálfunar eða fjölga þjálfunarskiptum, til