Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Blaðsíða 63

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
63
ur hafi lengi ríkt hjá almenningi á íslandi, að það
væri eðlilegt og lítið við því að gera þótt aldrað
fólk yrði sjóndapurt eða blint. A mínum uppvaxt-
arárum kynnstist ég öldruðum blindum manni
sem aldrei hafði leitað augnlæknis. En þetta við-
horf gildir ekki lengur. Varla er þörf á að undir-
strika að augnlækningar, eins og önnur heilbrigð-
isþjónusta hefur tekið stórstígum framförum á
síðustu tímum. Eins og aðrir sérfræðingar í lækn-
ingum í þessu fámenna þjóðfélagi, fáum við augn-
læknar okkar þekkingu að utan. Sumir augnsjúk-
dómar eru þess eðlis að þeir valda sjóndepru sem
verður ekki bætt, þótt beitt sé þeirri kunnáttu og
tækni sem læknisfræðin hefur yfir að ráða. Alvar-
leg sjónskerðing hjá ungu fólki er oftast af völdum
arfgengra og meðfæddra sjúkdóma. í slíkum til-
fellum er oftast ekki um neina lækningu að ræða
en sérstök sjónhjálpartæki gagna þó stundum. Af-
leiðingar slysa má einnig nefna sem orsök blindu
hjá ungu fólki, en þá er kannski sem betur fer
sjónskerðingin aðeins á öðru auganu. Fylgikvillar
sykursýki í augum eru víða taldir með algengustu
orsökum sjóndepru eða blindu hjá ungu og mið-
aldra fólki. Skýrslur sýna að hérlendis hefur tekist
að halda þessari orsök blindu í lágmarki. Ef til vill
er hér að þakka vel skipulögðu eftirliti með aug-
um sykursjúkra sem að mestu hefur farið fram í
tengslum við augndeild Landakotsspítala en einn-
ig að hluta til hér á Akureyri. Ef þess gerist þörf er
á Landakoti til leysigeislatæki sem notað er við
meðferð á þessum sjúklingum og hefur það gjör-
breytt möguleikum þeirra á að halda sinni sjón.
Oftast eru þeir sjúkdómar sem valda alvarlegu
sjóntapi eða blindu tengdir hækkandi aldri. Er
það eins og má vænta að aldurinn tekur hér sinn
toll.
Langalgengasta örsök þess að aldrað fólk miss-
ir sína lessjón eru hrörnunarbreytingar í augn-
botnum eða „kölkun í augnbotnum“ eins og það
er einnig kallað. Pó nógu slæmt sé að geta ekki
lesið, þá veldur þessi sjúkdómur einn og sér ekki
algjörri blindu. Oftast nær skemmdin aðeins yfir
lítinn hluta augnbotnsins og fólk bjargar sér vel
við flestar athafnir daglegs lífs. í völdum tilfellum
getur leysimeðferð hindrað framgang sjúkdóms-
ins. Ekki er komin viðhlítandi reynsla af gagni
lyfja við þessum sjúkdómi en fyrstu tilraunir gefa
mönnum vonir.
Gláka var áður mjög algeng orsök alvarlegrar
sjónskerðingar og blindu og fylgir hér næst á eftir.
Eg hef viljað einkenna gláku sem lúmskan sjúk-
dóm. Oft verður fólk sjúkdómsins ekki vart fyrr
en hann er kominn á hátt stig. Eftir að hún finnst
hjá sjúklingnum er jafnan erfitt að sjá fyrir hvaða
meðferð dugar, þar verður að prófa sig áfram.
Þetta þekkja þeir vel sem sjúkdóminn hafa. Það
er fullyrt að blinda af völdum gláku fari minnk-
andi hérlendis. Þar er sjálfsagt ekki síst að þakka
bættri almenningsfræðslu. Skipulagðar ferðir
augnlækna um landið standa á gömlum merg en
sú þjónusta hefur aukist til muna, og sífellt batnar
það úrval lyfja sem nota má við sjúkdómnum. Á
seinni árum hefur verið beitt leysigeislameðferð
við gláku, oftast með góðum árangri. Ekki vil ég
sleppa þessu tækifæri til að minna alla þá sem
fertugir eru og eldri á að láta fylgjast með sínum
augnþrýstingi, ekki síst ef vitað er um sjúkdóminn
hjá nánum ættingjum.
Flestir hafa heyrt getið þess sjúkdóms sem al-
mennt er kallaður ský á auga. í heilbrigðu auga er
augasteinninn alveg tær en verður við þennan
sjúkdóm skyggður eða jafnvel ógegnsær með öllu.
Enn í dag er þessi sjúkdómur algengasta orsök
blindu meðal íbúa jarðarinnar þó hann sé vel
læknanlegur. I hinum vestræna tæknivædda heimi
hafa menn á síðustu áratugum þróað tækni til að
skipta um augasteina. Hinn ógegnsæi augasteinn
er fjarlægður og í staðinn er sett í augað linsa úr
gerfiefni. Þróunin í framleiðslu þeirra efna sem til
þarf og í aðgerðartækni er mjög ör. Ég tel mig
ekki segja of mikið þó ég fullyrði að framþróunin
á þessu sviði augnlækninganna er sú mikilvægasta
sem orðið hefur síðustu áratugi. Leysigeislameð-
ferð við augnsjúkdómum verður sífellt algengari.
Fyrir þær sjúkrastofnanir sem hafa nóg fé handa á
milli eru nú til á markaðnum margar gerðir leysi-
tækja sem nota ljós af mismunandi bylgjulengdum
sem orkugjafa. Þessi munur gefur tækjunum ólíka
eiginleika og sá mismunur er hagnýttur við með-
ferð á óskyldum augnsjúkdómum. Minnst hefur
verið á það lítillega hér að ofan. Síðasta skrefið í
þeirri framvindu eru tilraunur með stuttbylgju
leysitæki (excimer laser), en það er von manna að
með því tæki megi að gagni laga marga algenga
ljósbrotsgalla eins og sjónskekkju og nærsýni.