Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Blaðsíða 46

46
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Brynjólfur Ingvarsson
Geðlækningar á Akureyri
Læknafélag Akureyrar er stofnað í nóvember
1934. Aðaltilgangurinn hefur að sjálfsögðu verið
sá að efla samstöðu lækna svæðisins tii að veita
íbúum meiri og betri þjónustu í samræmi við vax-
andi þarfir og kröfur nýrra kynslóða, eða með
öðrum orðum til að verða við kalli tímans um
markvissari læknisþjónustu eftir því sem allri
þekkingu fleygði fram.
Síðan eru liðin 60 ár og margt er orðið gjör-
breytt, sumt óþekkjanlegt. Saga félagsins verður
ekki sögð í þessum pistli. Hér verður eingöngu
fjallað um þróun geðheilbrigðiþjónustunnar og
sjúkdómaflokkinn morbi mentales, geðsjúkdóma
í víðri merkingu.
Það virðist hrein tilviljun að sumt það eftir-
minnilegasta í þeirri sögu gerist í áföngum og með
áratugamillibilum eða því sem næst. Þannig er
1944 frægast fyrir stofnun íslenskra lýðveldisins,
en sama ár segir fundargerðabók Læknafélags
Akureyrar frá einstökum og mjög merkilegum
orðaskiptum lækna um geðsjúklinga eins og síðar
verður vikið að. Fyrsta heila starfsár lyflækninga-
deildar FSA er 1954 og þá hefst þjónustutímabil
sem lýst er í ritgerð um þátt lyflækningadeildar
sérstaklega 1954-1973. Fyrsta bráðadeild FSA
ætluð sjúklingum með geðræna sjúkdóma og
kvilla hóf störf 1974. Geðlæknum á Akureyri
fjölgaði um 100% árið 1984. Svona mætti halda
áfram.
Næst verður gripið niður í téða fundargerðabók
og smákafli tekinn traustataki til birtingar hér
með fullri virðingu fyrir þeim sem hlut eiga að
máli.
„Ar 1944, mánudaginn 5. júníhélt Lœknafélag
Akureyrar fund í Gildaskála KEA.......1 símtali
sem formaður átti nýlega við Helga Tómasson
dr.med. hafði hann (það er doktor Helgi) beðið að
heilsa collegum hér með tUmæium um að þeir
hœttu við shocktherapi við manikölsku sjúkling-
ana því að það gœti verið hœttulegt, en batahorfur
lítið betri en við konservativa meðferð, therapían
vœrietv. fljótvirkari, en aðþvískapi hœttulegri. Út
Höfundur er sérfræðingur í geðlækningum.
af þessu urðu shockdoktorar vorir nokkuð fyrrtir
og sögðu að best vœri þá fyrir doktor Helga að
Itirðaþessa vitfirringa sína (leturbreyting undirrit-
aðs), en hlaða þeim ekki á aðra og vœri von að
lœknar hér notuðu öll ráð til að koma vitinu sem
fyrst íþessa fáráðlinga með hvaða ráðum sem það
svo vœri gert, til þess að lostta við þá“ (leturbreyt-
ing undirritaðs).
Almennum lesendum til upplýsingar má nefna
að raflækningameðferð er komin til sögunnar
tæpum 10 árum áður en þetta er talað á fundi
Læknafélags Akureyrar, en nútímageðlyf koma
ekki fyrr en nálægt 10 árum síðar.
Það þarf því ekki mikil heilabrot til að reikna út
hvers vegna læknar á Akureyri freistuðust til að
beita þessari aðferð strax fyrir hálfri öld, því að
hún er enn í fullu gildi bæði á Akureyri og í
Reykjavík og réyndar öllum nágrannalöndum
okkar. Að vísu notuð eingöngu gegn djúpri,
hættulegri geðlægð (sjúklegu þunglyndi) alls stað-
ar þar sem undirritaður þekkir til. Það er alls ekki
útlit fyrir að hún hverfi á næstunni þrátt fyrir
vaxandi fjölda lyfjategunda í geðlyfjaskóginum.
Það er líka skiljanlegt að læknum mislíki þessi
kveðja frá höfuðstaðnum.
Hins vegar eru hrollvekjandi þau viðhorf lækna
til þessara sjúklinga sem lýsa sér best í orðalagi
fundargerðarinnar og þarfnast ekki nánari skýr-
ingar. Að veikjast á geði í þá daga var nánast
mannréttindamissir.
Stofnun lýðveldis á íslandi 17. júní 1944 var stór
stund, en þó voru til þeir íslendingar sem ekki
náðu að samfagna með öðrum. Sumir drógu sig í
hlé sjálfir. Öðrum var ýtt til hliðar. Sjúkrahúsið á
Akureyri reisti sérstakt hús yfir nokkra sjúka ut-
angarðsmenn á næstu árum. Við höfum heyrt það
nefnt Litla-Klepp. Brekkudeild og Sólbrekku og
þó oftast geðdeild FSA við Spítalaveg.
Næst verður staldrað við „tímabil lyflækninga-
deildar“ 1954-1973. Þá veitti deildin fjölbreytta
þjónustu sem ekki var einskorðuð við hefð-
bundna lyfjadeildarsjúklinga ef svo má að orði
komast. Samantekt sýnir að heildarinnlagnafjöldi
á þessu tímabili var 12.410. Innlagnir vegna geð-
rænna sjúkdóma og kvilla voru 2608 eða 21%. Ein
innlögn af hverjum fimm.