Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Blaðsíða 60

60
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Eiríkur Sveinsson
Háls-, nef- og eyrnadeild FSA
Á seinni stríðsárunum starfaði Victor Gestsson
háls-, nef- og eyrnalæknir á Akureyri um nokk-
urra ára skeið. Síðan varð hlé á þjónustu slíks
læknis, þar til undirritaður settist að á Akureyri
1971, nýkominn úr sérnámi í Svíþjóð og hóf störf
við Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri. HNE deild
var komið á fót við FSA 16. ágúst 1976. Áður en
það varð, fékk núverandi yfirlæknir deildarinnar
legusjúklingum með háls- nef- og eyrnakvilla
pláss hér og hvar um sjúkrahúsið, mest á barna-
og handlækningadeild. Deildin var sett niður á
efstu hæð eldri byggingar sjúkrahússins, blönduð
með kvensjúkdóma- og augndeildunum, en augn-
deildin hóf tilveru sína samtímis. Þarna var HNE
deildin til húsa til ársins 1982, að hún flutti með
augndeildinni í núverandi húsnæði í þjónustu-
kjarna FSA.
Viðfangsefni HNE lækna eru margvísleg og
tengjast eðlilega þeirri sérgrein, sem þeir hafa
lært til. Greinin nær í víðasta skilningi til sjúk-
dóma efri öndunar- og meltingarveganna, nef-
hols, skúta, nefkoks, munnhols, koks, niðurkoks,
vélindis, barkakýlis, barka og berkja, ásamt líf-
færis heyrnarinnar, eyrans, hvernig á að fyrir-
byggja eða meðhöndla þá og gildir þetta bæði um
sýnilegan og ósýnilegan hluta þessara líffæra.
HNE svæðið er ekki yfirgripsmikið tilsýndar, en í
því leynast ótal göng og gangar, op og holrúm,
sem oft er erfitt að sjá eða finna. Fagið er því
býsna snúið og er nú þegar skipt í nokkrar undir-
greinar.
í árdaga stunduðu almennir læknar þá sjúk-
linga, er haldnir voru HNE sjúkdómum og höfðu
til þess hendur sínar og hyggju og enn í dag er
miklum hluta þessara sjúklinga sinnt af heilsu-
gæslulæknum. í dag nota HNE læknar flóknari,
tölvustýrð tæki og alls konar sjár við greiningu
sjúkdómanna og meðferð, sem þræða sig eftir
smærri og smærri opum og smeygja sér í gegnum
hold og bein. Próunin er mjög hröð og erfitt að
fylgja henni eftir. Sem betur fer eru sjúklingarnir í
dag almennt fróðari en áður um læknisfræðina og
þrýstir það á að hún sé framkvæmd í takt við
tímann.
Höfundur er sérfræðingur í háls-, nef- og eyrnalækning-
um.
HNE deild FSA telst lítil, sé miðað við rúma-
fjölda eins og gert hefur verið fram að þessu. I dag
er að mínu mati nauðsyn á allt annarri viðmiðun
en áður og nægir ekki að telja rúmin eingöngu.
Framleiðni deildarinnar þarf að meta í allt öðrum
stöðlum en áður, eins og almennt er nauðsynlegt
á öllum legudeildum. HNE deildin er í þörf fyrir
verulegan vöxt, aðallega í gólfrými, til þess að
geta haldið áfram í við framþróunina hvað snertir
rannsóknir á og meðferð HNE sjúkdóma.
Brýnt er að taka upp nýjar rannsóknaraðferðir
sem og nýtt meðferðarmunstur, en til þess þarf að
nýta nútíma tækni og fjölga nýjum tækjum, svo
áfram verði hægt að beita nýjustu aðgerðartækni
samkvæmt kröfum nútímans og koma þannig í
veg fyrir að við drögumst aftur úr á þessari litlu
deild.
Munnholsaðgerðir, svokallaðar hrotu- eða
kæfisvefnsaðgerðir, er nauðsynlegt að taka upp í
meiri mæli, en þær krefjast sértækra forrann-
sókna, til þess að unnt sé að gera sér grein fyrir,
hvort sjúklingurinn þarf í slíka meðferð.
Svimarannsóknir þarf að hefja til að bæta úr
vaxandi þörf, en lítill sem enginn möguleiki hefur
verið til slíks fram að þessu. Bylting hefur orðið í
nefaðgerðum allra síðustu árin, þar sem flestar
þeirra fara fram í gegnum „sjá“ (mjótt rör með
tengingu við sjónvarp), sem gerir það að verkum
að öll vinna í nefinu verður fínni og öruggari og
auðveldara verður að kanna öll afhol nefsins.
Pessi aðferð verður tekin upp á HNE deild FSA
innan tíðar.
Vegna skorts á ráðstöfunarfé á sjúkrahúsinu, er
hætt við að þróun HNE deildarinnar verði nokk-
uð hægari en æskilegt er. Það er því hætta á að
rannsóknar- og meðferðarmöguleikar háls-, nef-
og eyrnafagsins verði alltaf nokkrum skrefum á
undan þeim, er við getum mætt á okkar deild.
Hingað til hefur okkur þó tekist að halda okkur
nærri þeim möguleikum sem fyrir hendi eru.
Mönnun deildarinnar hefur fram að þessu verið
of lítil. Einnig hefur almenn undirmönnun á FSA
og aukin þörf á skurðstofuplássi háð starfsemi
skurðfaganna verulega, en FINE fagið er einmitt
slíkt. Vilji ráðamanna sjúkrahússins er þó skýr, að
bæta stöðugt aðstöðuna, en til þess þarf fé og tíma
og lítil þjóð ræður ekki við of stóra bita.