Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
47
Sundurliðun sýnir:
1954-1963 1964-1973
sturlanir (psykósur) 151 513
taugaveiklanir
(neurósur) 663 674
aðrar geðrænar orsakir 223 384
Samtals 1037 1571
Alls 2608
Ef fólk „á besta aldri“ er tekið út úr (20-50 ára)
má sjá enn meiri hlutdeild innlagna vegna geðrænna
sjúkdóma eða nálægt 33%. Með öðrum orðum ein
innlögn af hverjum þremur.
Það eru sérstakar skýringar á því hvers vegna
lyflækningadeild FSA veitti þessa þjónustu, og hlið-
stæðar tölur mátti sjá sums staðar við rannsóknir í
öðrum löndum. Samanburðarrannsóknir hafa ekki
farið fram hér á landi.
Rétt er að geta þess að yfirlæknir lyflækninga-
deildar þennan tíma var Olafur Sigurðsson, og
stefna deildarinnar var fljótt tekin í átt til nútíma-
legri sjónarmiða en verið hafði á Akureyri 1944, ef
ályktað er út frá orðalagi fyrmefndrar fundargerðar.
Víkjum nú sögunni til ársins 1973. Undirritaður
kom þá tii starfa við FSA. fyrst sem ráðgefandi
geðlæknir í hlutastöðu, en frá 1. september 1973 í
fullt starf sem sérfræðingur í geðlækningum. Fyrstu
fimm til sex mánuðina var rekið fjögurra rúma
deildarkríli á B-deildargangi þriðju hæðar FS A. Frá
1. mars 1974 var T-deild starfrækt, fyrst með átta
legurýmum (að Alfabyggð 13), síðan 12 og loks
aftur átta (að Skólastígur 7) fyrir bráðainnlagnir
geðsjúklinga. Deildin var ætluð öllum nema þeim
allra erfiðustu sem þörfnuðust innlagna á lokaðar
deildir í Reykjavík. Deildin hætti störfum 1. sept-
ember 1983.
Árið 1984 tók stjóm FSA tímamótaákvörðun um
stóreflingu sjúkrahúsþjónusm fyrir geðsjúka þessa
landshlutar. Fleiri hafa reyndar notið góðs af. Nýr
yfirlæknir Sigmundur Sigfússon var ráðinn að stofn-
uninni í fullt starf. P-deild sett á laggimar og rekstur
hennar hafinn í núverandi húsnæði í mars 1986 með
sín 10 legurými. Starfsmannahald stórefldist. Auk
stöðu sálfræðings og félagsráðgjafa fékkst heil staða
aðstoðarlæknis, síðan stöður iðjuþjálfa og sérkenn-
ara. Með ámnum hafa fleiri merkir áfangasigrar unn-
ist og má nefna sambýlið í Alfabyggð sem dæmi.
Það er mjög freistandi að skoða og bera saman
tvö 20 ára tímabil, 1954 til 1973 annars vegar og 1974
til 1993 hins vegar. Það vill svo skemmtilega til að
fyrra tímabilinu vom gerð nokkuð ítarleg skil í grein
sem birtist í Læknablaðinu 1974 og nefndist Innlag-
ningar vegna geðrœnna sjúkdóma á Lyfjadeild FSA
1954-1972, og seinna var árinu 1973 bætt við. Tíma-
bilið 1974-1993 bíður rannsóknar. Það má þó geta
þess að heildarinnlagnafjöldi í 20 ár á T-deild og
P-deild er 2645, og er þá 1994 tekið í staðinn fyrir
1984 af þeirri ástæðu fyrst og fremst að FSA rak
ekki bráðageðdeild 1984. Og eins og til að staðfesta
kenningar um endurtekningar var aftur starfrækt
bráðageðdeildarkríli fyrir þrjá sjúklinga inni á
handlækningadeildargangi á annarri hæð FSA í 15
mánuði frá desember 1984.
Þriðji geðlæknirinn er nú kominn til starfa á
svæðinu, það er Páll Tryggvason sérfræðingur í
barnalækningum og bama- og unglingageðlækning-
um. Þriðja staða sérfræðings í fullu starfi á P-deild
er í sjónmáli en lokasprettinn vantar, það er form-
lega stöðuheimild til frambúðar frá heilbrigðisráðu-
neyti.
Því miður hafa sést skref aftur á bak síðustu árin.
Sérkennarinn missti stöðuheimildina í fyrra vegna
breytinga innan fræðsluumdæmisins og óljóst hvort
úr því verður bætt. Einnig er útlit fyrir að nýbygg-
ingaframkvæmdir FSA spilli vemlega starfsaðstöðu
P-deildar, að minnsta kosti um tíma, og menn fara
kannski að taka undir með Jóni skáldi og prófessor
Helgasyni sem bjó lengst af í Kaupmannahöfn:
„Innan við múrvegginn átti e'g löngum mittsœti“ og
svo framvegis.
Fyrir utan sjúkrahúsþjónustuna ber að nefna
margt annað sem hefur þokast í rétta átt á Akureyri
á síðustu áratugum, svo sem stofurekstur geðlækna
og sálfræðinga, eflingu heilsugæslustöðvar með til
dæmis fjölskylduráðgjöf, einnig Félagsmálastofn-
un, sálusorgarastörf presta og djákna, sálfræðideild
skóla, Geðvemdarfélag Akureyrar og önnur félög.
SAA Norðurlandsdeild hefur stóreflt þjónustu við
áfengissjúka og aðstandendur þeirra á seinustu ár-
um. Loks er rétt að minnast á stórmerkileg störf
leikmanna, meðal annars í útgáfumálum. Nýjustu
dæmin eru átakið Stöðvum unglingadrykkju og
bæklingurinn Geðhvörfktí Geðverndarfélagi Akur-
eyrar.
Að endingu verð ég að fá að fagna mikilvægum
skrefum í framfaraátt í fötlunarþjónustunni. Van-
gefnir sem síðar vom endurskírðir þroskaheftir, áttu
lengi vel engan rétt til þjónustu frá velferðarkerfinu.
Jafnvel fræðslukerfið reyndi að úthýsa þeim. Svo kom
Sólborg til sögunnar, samtök aðstandenda, foreldra-
samtök, styrktarfélög, þá lög um fatlaða, svæðisskrif-
stofur og loks sambýli. FTið almenna skólakerfi hefur
verið að opnast þótt hægt gangi. Þjóðfélagið sýnist
ekki líklegt hér eftir til að gleyma þeim sem minnst
mega sín. Og í stað þroskaheftra koma nú þroskast-
erkir einstaklingar í kjölfarið inn á Sólborgarsvæðið ef
rétt er hermt að Háskóli Akureyrar sé að búa sig
undir að flytjast þangað.