Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Qupperneq 30

30
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Júlíus Gestsson
Bæklunardeild FSA
Formleg ákvörðun um stofnun bæklunarlækn-
ingadeildar við Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri
var tekin á stjórnarfundi stofnunarinnar 30. apríl
1980.
Síðari hluta árs 1981 kom Halldór Baldursson
fyrsti yfirlæknir deildarinnar til starfa við undir-
búning. Eftir að tilskilin rekstrarleyfi fengust,
starfsfólk ráðið, húsnæði innréttað og nauðsyn-
legur tækjabúnaður fenginn, var deildin opnuð
13. nóvember 1982.
Fyrir opnun deildarinnar höfðu læknar hand-
lækningadeildar FSA sinnt ýmsum ákomum inn-
an sviðs bæklunarlækninga en þá aðallega áverk-
um svo sem beinbrotum og öðrum útlimaáverk-
um.
Guðmundur Karl Pétursson, yfirlæknir á árun-
um 1936-1971, gerði nokkuð af skurðaðgerðum á
beinbrotum. Eftirmaður hans Gauti Arnþórsson
hafði mikinn áhuga á slíkum aðgerðum. Hann
sótti námskeið erlendis um beinbrotameðferð og
sá til þess að sjúkrahúsið hafði góðan útbúnað til
þeirrar meðferðar.
Með opnun deildarinnar opnuðust möguleikar
á sérhæfðari meðferð svo sem gerviliðaaðgerðum
og hefur langur biðtími eftir þeim aðgerðum trú-
lega verið aðalhvatinn að áhuga stjórnenda og
vilja stjórnvalda til fjármögnunar á starfseminni.
Verkefni bæklunarlækna eru greining og með-
ferð sjúkdóma og áverka í stoðkerfi líkamans,
það er að segja hrygg og útlimum, þar sem skurð-
aðgerðir geta komið til greina sem meðferð.
Fjarri fer því að allir sjúklingar sem leita bækl-
unarlækna gangist undir skurðaðgerðir. Stundum
næst ekki að greina orsök óþægindanna nákvæm-
lega svo sem oft er raunin um bakverki og aðra
verki í stoðkerfi. Stundum er áhættan við skurð-
aðgerð meiri en ávinningsvonin af aðgerðinni.
Stundum hentar önnur meðferð betur.
Oft skarast verksvið bæklunarlækna við sérsvið
annarra lækna svo sem annarra skurðlækna, gigt-
lækna, endurhæfingarlækna og öldrunarlækna.
Iðulega er einnig þörf á samvinnu um greiningu
og meðferð við aðra sérfræðinga læknisfræðinnar
Höfundur er sérfræðingur í bæklunarskurðlækningum.
svo sem röntgenlækna, rannsóknarlækna, svæf-
ingalækna, lyflækna, barnalækna, geðlækna,
kvensjúkdómalækna og heimilislækna. Ennfrem-
ur er að sjálfsögðu mikil samvinna við aðrar heil-
brigðisstéttir.
Af þeim sjúklingum sem leggjast inn á bæklun-
ardeildina gangast flest allir undir skurðaðgerðir.
Önnur meðferð er án innlagnar og tæpur helm-
ingur (40%) þeirra aðgerða sem bæklunarlæknar
hér á Akureyri gera er án innlagnar sjúklings á
deildina. Aðgerðir án innlagnar voru hlutfallslega
mun færri fyrstu starfsár deildarinnar.
Aukinni eftirspurn eftir þjónustunni samhliða
vaxandi sparnaðaragerðum hefur að hluta til tek-
ist að mæta með aukningu aðgerða án innlagnar.
Þessi þróun hefur aukið álagið á legudeildina þar
sem það eru að sjálfsögðu minni aðgerðirnar sem
framkvæmdar eru án innlagnar á deild.
Þegar börn þurfa'innlagnar við á sjúkrahúsið til
skurðaðgerðar eða annarrar meðferðar hjá bækl-
unarlæknum eru þau á barnadeild í góðri sam-
vinnu við barnlækna og annað starfslið þar.
Innlagnir á deildina síðustu árin hafa verið tæp-
lega 500 árlega. Skurðaðgerðir bæklunarlækna á
inniliggjandi sjúklingum um 400 og á skurðstofu
hafa verið um 300 aðgerðir án innlagnar á sjúkra-
húsið árlega síðustu ár. Af þessum fjölda eru um
70 gerviliðaaðgerðir árlega. Af þeim eru flestar
gerviliðaaðgerðir á mjöðmum sem eru um það bil
helmingi algengari en gerviliðaaðgerðir á hnjám.
Gerviliðaaðgerðir á axlarliðum eru hafnar og
nokkrar aðgerðir eru árlega þar sem skipta þarf
um gerviliði sem hafa gefið sig.
Bæklunardeildin hér þjónar um 40 þúsund íbúa
svæði á Norður- og Austurlandi frá Húnavatns-
sýslum norður og austur um og nær að hluta til yfir
í Suður Múlasýslu. Innan þessa svæðis er þó mis-
jafnt hvert fólk sækir þjónustuna og virðist það
aðallega bundið samgöngum og hvert fólk er vant
að sækja aðra þjónustu. Deildin hefur aldrei ann-
að eftirspurn eftir þjónustunni. Biðtími eftir
skoðun sérfræðings, ef ekki hefur verið um bráða-
tilfelli að ræða, hefur venjulega verið fjórar til sex
vikur. Stundum þó styttri eða lengri. Tilvísana-
kerfi hefur verið notað til forgangsröðunar og
hefur gefist vel eftir að gamla tilvísanaskyldan var