Sagnir - 01.04.1990, Blaðsíða 11

Dáin úr vesöld
eftir að meiðslin voru orðin á
barninu, að tala um það við aðra
út í frá, hvernig meiðslin hefðu
atvikast . . .25
Landsyfirréttur komst að þeirri nið-
urstöðu að þótt ekki væri unnt að
sanna að ákærði hefði „af ásetningi
meitt barnið og valdið dauða þess",
væru næg rök fyrir hendi til að
sanna að hann „af vangá og að-
gæzluleysi" hefði verið valdur að
dauða þess.26
Ef Iitið er nánar á misþyrmingar-
málið, sem kom fyrir Landsyfirrétt
árið 1803, kemur í ljós að kona að
nafni Kristín Vigfúsdóttir hafði lík-
lega barið 14 vetra gamla stúlku svo
illa að talið var að það hefði dregið
hana til dauða.27 Kristín þrætti fyrir
að hafa barið stúlkuna oftar en
tvisvar og sagði hana áður hafa
verið veika fyrir brjósti og undir síð-
um, en ekki vissu önnur vitni til
þess. Landsyfirréttur áleit frásögn
Kristínar um málsatvik vera ómerka
og grunsamlega, en síðan segir í
dómnum:
Þó er um ekkert nein lagafull-
vissa, önnur en sú, sem útvortis
áverkar á líkinu, svo sem þroti á
síðu, hrufl milli herða og á öxl,
strax eptir stúlkunnar dauða,
vitna um, nefnilega ókristilega
barsmíð og hirtingu á nefndu
ungmenni.28
Kristín Vigfúsdóttir hafði einnig
verið ákærð fyrir sauðaþjófnað, og
því fann Landsyfirréttur hana seka
bæði um „ókristilega misþyrmingu
á mágstúlku sinni . . ."ogþjófnað.
Það er nokkuð merkilegt að
aðeins eitt misþyrmingarmál skyldi
koma fyrir Landsyfirrétt á því tíma-
bili sem hér er til umfjöllunar. Ýms-
ar ástæður geta legið þar að baki en
gera má ráð fyrir að skýringin liggi
m. a. í því að uppalendur máttu
hýða börn töluvert áður en hægt
var að tala um misþyrmingu. Mis-
þyrmingar og illt atlæti fóru oft á
tíðum saman og var þá talið til illrar
meðferðar. Einnig er líklegt að ein-
hver mál sem snertu misþyrmingar
á börnum hafi verið afgreidd hjá
héraðsdómstóli án þess að vera
áfrýjað til æðri dómsstiga.
Hvaða börn urðu fyrir
líkamlegu ofbeldi?
í riti sínu Bernska, ungdómur og upp-
eldi á einveldisöld segir Loftur Gutt-
ormsson að yfirleitt hafi verið „farið
verr með sveitar- og tökubörn en
hin sem ólust upp í foreldrahús-
um." og ennfremur að „harðneskja
og hrottaskapur í uppeldinu hafi
viljað keyra um þverbak þegar í
hlut áttu „olnbogabörn" og niður-
setningar."29 Með þetta í huga er
forvitnilegt að skoða hverjir voru
þolendur í þeim tíu málum sem hér
eru flokkuð undir líkamlegt ofbeldi.
í ljós kemur að ómagar voru fórn-
arlömb í þremur tilvikum af tíu og í
öll skiptin var um illa meðferð að
ræða. Hvort þetta styður það sem
Loftur Guttormsson segir um upp-
eldi olbogabarna og niðursetninga
er erfitt að fullyrða þar sem mála-
fjöldinn er takmarkaður. Það er
ekki síður merkilegt að stjúpbörn
virðast hafa liðið meira á heimilum
sínum en blóðafkomendur hjóna,
því líkt og ómagarnir, voru þau þol-
endur í þremur málum af tíu.
Ósjálfrátt flýgur manni í hug hvort
öll ævintýrin sem fjalla um sam-
skipti barna og vondu stjúpforeldr-
anna, hafi átt við rök að styðjast!
Börn húsráðenda máttu vissulega
þola slæma meðferð en það virðist
hafa verið í minna mæli en það sem
ómagar og stjúpbörn máttu þola.
Hins vegar voru fórnarlömbin í
báðum morðmálunum sem komu
fyrir Landsyfirrétt, deydd af for-
eldrum sínum. Sjá töflu 2.
Það voru einkum drengir sem
sættu líkamlegu ofbeldi. Sé ein-
vörðungu litið á þau er vörðuðu illa
meðferð, kemur í Ijós að í sex mál-
um af sjö voru fórnarlömbin dreng-
ir. Eina stúlkan sem mátti sæta illri
meðferð var ómagi en heimilisstaða
SAGNIR 9